 |
|
Cystal
â'r gwreiddiol
Cyfieithiad cyflawn a theilwng o gerddi Dafydd Gwilym gan yr
ysgolhaig Gwyn Thomas
Dydd Iau, Medi 27, 2001
|
• Dafydd ap Gwilym His Poems, Cyfieithiad gan Gwyn
Thomas
Adolygiad Catrin Gerallt
Rhyw, affaires, gwyr sy鈥檔 ferw o eiddigedd a merched priod
sy鈥檔 llygadu eu cyn-gariadon yn bryfoclyd. Na - nid pennod ddiweddara
Eastenders neu Brookside - ond rhai o them芒u dramatig
y bardd rhyfeddol hwnnw o鈥檙 bedwaredd ganrif ar ddeg, Dafydd ap Gwilym.
Mae ei gerddi鈥檔 fwrlwm o ddisgrifiadau lliwgar, o hiwmor drygionus
ac o brofiadau carwriaethol hynod gythryblus. Mae ehangder ei gynfas
yn drawiadol - o ffars Trafferth Mewn Tafarn lle daw criw o
Saeson (Drisais mewn gwely drewsawr) ar ei 么l wedi iddo faglu ar ei
ffordd i wely merch, i ddwyster a thynerwch y cerddi am Morfudd a
Dyddgu.
Cyfleu'r ffresni a'r emosiwn
Camp Gwyn Thomas yn y cyfieithiad cyflawn hwn - yw ei fod wedi llwyddo
i gyfleu ffresni ac emosiwn y cerddi canoloesol trwy gyfrwng cyfieithiadau
clir sydd hefyd yn gerddi caboledig - tipyn o gamp o ystyried cyfoeth
y farddoniaeth wreiddiol.
Mae cerdd Dafydd ap Gwilym i鈥檙 Wylan yn ymgorffori teimladau
unrhyw un sydd wedi dyheu am gariad coll;
"Yr wylan deg ar lanw dioer
Unlliw ag eiry neu wenlloer
Dilwch yw dy degwch di
Darn fel haul, dyrnfol heli"
ac mae鈥檙 cyfieithiad er mor driw i鈥檙 gwreiddiol yn delynegol;
"Ah gull on the tide, a beauty: surely
Of the hue of snow or the white moon,
Of fairness unblemished,
A patch like the sun, a sea gauntlet"
Cyfieithu'r gynghanedd
Yn ei ragymadrodd, esbonia Gwyn Thomas nad yw wedi cadw鈥檔 gaeth at
fedr ac odl y cywyddau gwreiddiol, yn wir, meddai, oherwydd y gwahaniaeth
sylfaenol rhwng y Gymraeg a鈥檙 Saesneg, amhosib mewn gwirionedd, yw
cyfieithu cynghanedd;
"(Cynghanedd) ..... cannot be translated or when it is.....sounds
childish or comical, and succeeds in doing nothing but trivializing
what is often superb poetry"
Eto mae atseiniau o鈥檙 gwreiddiol mewn sawl man, fel yn y defnydd o
fedr i gyfleu bwrlwm Trafferth Mewn Tafarn;
"The ostler roused all at the inn-
And now the tale was very grim!
They frowned their way around me
Searching and seeking about me;"
("Codi o鈥檙 ostler niferoedd
I gyd a chwedl dybryd oedd.
Gygus oeddynt i鈥檓 gogylch
Yn chwilio i鈥檓 ceisio i鈥檓 cylch")
neu yn nhinc y cytseiniaid yn y gerdd brydferth "Merch ac Aderyn"
"By the relic it would be a pleasant task
To kiss a maid whose word was constant
And, after our good while
To look through the mantle of my glorious girl
At peaks that are lust鈥檚 pennies..."
("Crefft digrif oedd, myn y crair,
Cusanu dyn cysonair,
Ac edrych gwedy鈥檔 gwiwdraul
Rh么m ein hun, rhwymynnau haul
Drwy fantell fy niellwraig
Drumiau, ceiniogau cynhaig")
Cyfleu'r cyfeiriadau
Yn ogystal ag ymdopi ag arddull y cerddi gwreiddiol, pen tost ychwanegol
i unrhyw gyfieithydd yw cyfleu cyfoeth yr holl gyfeiriadau sydd yng
ngherddi Dafydd ap Gwilym
Mae ei farddoniaeth yn dilyn traddodiad beirdd yr Uchelwyr gyda鈥檜
harfer o ganmol eu noddwyr a鈥檜 teuluoedd.
Ond roedd Cymru鈥檙 bedwaredd ganrif ar ddeg yn fwy cosmopolitan
na hynny! Mae yma gyfeiriadau mwy egsotig - at draddodiad y troubadwriaid
o Languedoc yn Ne Orllewin Ffrainc a鈥檜 caneuon am filwyr dewr yn hiraethu
am ferched y tu hwnt i鈥檞 gafael; mae na gyfeiriadau at y bardd Lladin,
Ofydd a鈥檌 ddisgrifiadau telynegol o fyd natur - cyfeiriadau sy鈥檔 atseinio
yn y cyfieithiad;
"Leaves of green-barked hazels would clothe me
Good times for me-they come with May!
Omniscient God, omnipotent, He
Would ordain with Mary the coming of May"
(Deilgyll gwyrddrisg a鈥檓 gwisgai
Da fyd ym yw dyfod Mai
Duw ddoeth gadarn a farnai
A Mair i gynnal y Mai.)
Elfen mwy amrwd
Mae yma elfen mwy amrwd sy鈥檔 tarddu o draddodiad y beirdd crwydrol
- s锚r roc y byd canoloesol oedd yn byw鈥檔 galed, yn slotian ac yn hel
merched a thrafferth ar hyd y ffordd; mae鈥檙 Canterbury Tales
yn cyfleu naws y traddodiad hwn - ac fe gawn flas ohono gan Dafydd
ap Gwilym yn Trafferth Mewn Tafarn.
Athrylith Dafydd ap Gwilym yw bod ffresni ei brofiadau ei hun yn treiddio
drwy鈥檙 cyfan.
Er ei fod yn dilyn traddodiadau cyfoes, fe allwn gredu
mai Dafydd ei hun sydd wedi cael y drafferth mewn tafarn, fe allwn
gydymdeimlo gyda鈥檌 gariad angerddol tuag at Morfudd; mae ei ap锚l hiraethus
at Yr Wylan, a鈥檌 g芒n o fawl i i fis Mai yn ein cyffwrdd i gyd.
Cerddi gafaelgar
Mae cyfieithiad caboledig Gwyn Thomas yn gampwaith sy鈥檔 trosglwyddo
holl gyfoeth Dafydd ap Gwilym trwy gyfrwng cerddi gafaelgar fydd yn
apelio nid yn unig at y di-Gymraeg ond at y llu o Gymry Cymraeg sydd
yn teimlo bod Cymraeg Canoloesol y gwreiddiol yn rhwystr.
Diolch i ddoniau barddol ac ysgolheigaidd y cyfieithydd, mae personoliaeth
afiaethus Dafydd ap Gwilym, ei gariadon, ei elynion a鈥檙 holl gymeriadau
lliwgar fu鈥檔 caru yn ymladd ac yn chwerthin saith canrif yn 么l, bellach
yn fyw i genhedlaeth newydd.
|
|
|
Gair
am air
Siart
Cymru
Llyfrau
ar y We
N么l
i'r archif
