 |
|
Rhyfel
nad yw'n darfod
Cyfrol o straeon byrion grymus yn darlunio sawl math o ryfel.
Dydd Iau, Chwefror 14, 2002
|
• Sgrech
Rhyfel gan Martin Huws. Gwasg Carreg Gwalch, pris £5.50.
Adolygiad gan Alun Lenny
Fe ddylai darlun Edvard Munch The Scream fod ar glawr y llyfr
hwn. Byddai'n cyfleu naws Sgrech Rhyfel i'r dim. Mae'r ugain
stori fer yn sôn am wallgofrwydd a chreulondeb bywyd.
Mae'r rhyfeloedd yn digwydd ar Ynysoedd y Falklands, strydoedd y Rhondda,
mewn cartref ac ysgol, ac yn fwy na dim ym meddwl dyn. Y neges yw
- d'yw'r rhyfel byth ar ben: "Mae dyn mor ddyfeisgar. Hyd yn oed
ar ôl y rhyfel daethon o hyd i ffyrdd o ladd ein gilydd."
Dyn fu mewn rhyfel go iawn
Mae'r stori gynta'n sôn am ddyn fu mewn rhyfel go iawn, yn y Falklands.
Cyn-filwr a'i gariad ar wyliau hyfryd ar lannau Mor y Canoldir. Ond
mae'r uffern brofodd yn y rhyfel o'i fewn o hyd - a'r gwyliau rhamantus
yn troi'n hunllef.
Mae'r ymosodiadau o banig yn cyrraedd penllanw ar ddiwedd y stori:
"Clywodd wynt cig eidion rhost yn llifo'n ysgafn o ffenest fach
y gegin a theimlodd bwysau ar ei fola a'i ysgyfaint. Gwelodd grwyn
ei ffrindiau ar y Syr Galahad yn tasglu fel saim mewn sosban. Clywodd
eu sgrechiadau gwallgof yn llosgi'n fyw, a rhedodd i'r ty bach."
Na, dyw hwn ddim yn llyfr i'r gwan-galon.
Mae'r straeon yn gynnil iawn. Chwe tudalen yw eu hyd ar gyfartaledd.
Yn wir, dim ond wyth llinell yw'r un fyrraf !
O ran iaith ac arddull mae'n llyfr hawdd i'w ddarllen. Newyddiadurwr
yw Martin Huws ac mae'n cyfuno'r grefft honno gyda'i ddawn i lenydda.
Mae'n creu delweddau lliwgar yn ei ddychymyg ac yn defnyddio fframwaith
moel yr arddull newyddiadurol.
Teimladau ar ffurf darluniau
Mae'n ymdrechu i gyfleu teimladau pobol ar ffurf darluniau: "R'oedd
ei hunanhyder fel darnau llestri tsienia ar chwâl ar lawr cegin; byddai
ateb yn lleddfu'r lo's sy' fel craig finiog yn hwpo mas o'r môr ;
r'oedd y cancr fel ci'n cnoi asgwrn ; r'oedd yn nofio ar fôr o forffin…"
Mae'r awdur yn defnyddio'r un arddull - sy'n llwyddo i fod yn gynnil
ond yn lliwgar ar yr un pryd - i ddisgrifio cymeriadau a golygfeydd
yn ei straeon : "Sion 'run shwt oedd Stanley, yn dilyn ei rych
nes tynnu ei bensiwn ; gwelwn drempyn yn gorwedd ar fainc yn llawn
gwynt cas.Mae'r ia'n rhewi ei farf coch; y llanciau a'r jins carpiog
a'r dannedd pwdwr, a bysedd eu traed yn hwpo mas drwy eu daps ; camu
araf milwyr coch yn hebrwng arch llawn blodau."
Nid yw'r delweddau'n taro deuddeg bob tro, wrth gwrs nad 'dy nhw.
Ni all yr un awdur fentro heb fethu weithiau.
Creu argraff ddofn a phwerus
Ond ar y cyfan, mae'r straeon yn creu darluniau credadwy, sy'n gwneud
argraff ddofn a phwerus. Mae'r awdur yn gyn-weithiwr dur, sy'n amlwg
wedi "profi ei ddur yn ffwrnais bywyd" fel y dywed un o'i gymeriadau.
Daw dau deimlad cryf i'r wyneb drwy'r straeon.
Cydymdeimlad yw'r cyntaf - gyda sefyllfa druenus dynoliaeth. Mae'n
ceisio deall - ac yna esbonio i ni - pam fod llanc ifanc yn lladd
hen filwr yn ei gartref. Mae'r ddau mewn rhyfel, lle mae clwyfo a
lladd yn digwydd o hyd. Boed hynny yn ffosydd y Somme neu yng nghymoedd
y De.
Yr emosiwn arall yw dicter. At y rhai sy'n camdrin pwer. Y rheolwr
sy'n diswyddo ei staff ; y gwr sy'n pwno'i wraig "Fi yw'r bos.
Paid anghofio hynny" a phennaeth y cwmni trên sydd â bywydau teithwyr
yn ei law "yn mesur a phwyso ac yn casglu fod hyn-a-hyn o bobol
yn mynd i farw bob blwyddyn, doed a ddelo ." A dicter at ffawd,
sy'n gwneud bywyd pawb yn loteri.
Ydy, mae Sgrech Rhyfel yn stwff cryf. Yfwch e' gan bwyll.
•
Oes gennych chi farn am y llyfr hwn neu lyfrau eraill?
Ebostiwch
|
|
|
Gair
am air
Siart
Cymru
Llyfrau
ar y We
Nôl
i'r archif
