主播大秀

Tref Llandysul

'Ar y 14eg o Fedi 1892, agorwyd yma am y tro cyntaf erioed Swyddfa Argraffu, sef y Gomerian Press'. Dyna fel y cyfeiriwyd at achlysur pwysig iawn yn Llandysul yn y flwyddyn 1892. Mae Gwasg Gomer yno o hyd, ac i ddathlu ei chanmlwyddiant cafwyd ail-argraffiad o'r llyfr gwreiddiol, Hanes Plwyf Llandysul (1896) sy'n crynhoi gwybodaeth ac hanes lleol y cyfnod hwnnw.

Chwedl Pencoedfoel

Roedd cawr o ddiafol eisiau boddi pobl Pentrecwrt, gan eu bod yn galw enwau arno. Cariai raw fawr yn llawn o bridd er mwyn codi argae ar yr afon Teifi. Cwrddodd 芒 chrydd cyfrwys, a ddywedodd wrth y cawr fod Pentrecwrt yn rhy bell iddo i'w gerdded, a dangosodd yr holl esgidiau oedd wedi eu treulio wrth gerdded yno.

Credir mai'r pridd a oedd ar y rhaw, ac a ollyngwyd wrth i'r cawr roi'r gorau i'w gynllun, sydd ar Bencoedfoel heddiw!! Mewn amgueddfa ym Mryste heddiw, mae yna hanner coler efydd a welwyd gan ffermwr wrth aredig ei dir ym 1895 - ac hefyd allor yn Eglwys Llandysul yn dod o'r un ardal.

Fel y melinau gwl芒n, mae'r afon Teifi hefyd yn rhan annatod o ardal papur bro Y Garthen, gan lifo drwy ganol yr ardal o Lanybydder i Aberteifi.

Ar ei thaith mae'n cyffwrdd ag ardaloedd prydferth a diddorol sy'n denu twristiaid, pysgotwyr a chan诺-wyr o bob rhan o'r byd.

Rhai o'r mannau diddorol i ymweld 芒 nhw:

• Eglwys Sant Llawddog, Penboyr
• Rheadr, Cenarth
• Eglwys Llandysul
• Alltcafan
• Eglwys y Carcharorion Henllan

Rhai o enwogion y fro

Mae bro Gwinionydd wedi magu rhai o awduron a gweinidogion amlycaf Cymru dros y blynyddoedd. Dyma rai ohonynt:

• Y Parchedig D Jacob Davies, 1916-1974 - Penl么n, Tregroes.
• Dewi Emrys, 1881-1952, Ganwyd yng Nghei Newydd, Claddwyd ym mynwent Pisgah Talgarreg.
• Parchedig Christmas Evans 1776-1838, ganwyd yn Esgair Dyffryn Llynod, Tregroes.
• Thomas Jacob Thomas, (Sarnicol) 1873-1945, bardd o Rhoswnnog, rhwng Maesymeillion a Post Bach
• Si么n Cwilt (Si么n Sais ar y dechrau)
• Parchedig Howell Elvet Lewis - enw barddol Elfed. Pregethwr, bardd, eisteddfodwr ac emynydd. Ganwyd yn y Gangell, Blaenycoed, Cynwyl Elfed. Claddwyd ym mynwent Blaenycoed 1953.
• Parchedig William Nantlais Williams 1874-1959, 'Nantlais'. Ganed Llawrcwrt, Gwyddgrug. Pregethwr, bardd ac emynydd.

Mae'r fro hefyd yn gartref i lu o feirdd o fri lle mae Talwrn y Beirdd yn boblogaidd iawn. Yn eu plith ceir prifeirdd megis: Donald Evans; T. Llew Jones; Idris Reynolds; Ceri Wyn Jones; Dic Jones ac Eluned Phillips.

Rydym yn falch iawn hefyd o'r bardd Menna Elfyn - a oedd yn fardd Plant Cymru 2002-03, sy'n byw yn Llandysul.

gan Marina Davies