主播大秀

Yr hanesydd lleol Robin Evans sy'n olrhain hanes suddo llong yr Hindlea mewn storm a'r perygl mawr a wynebai griw bad achub Moelfre pan aeth y llong i drafferthion:

Ddydd Gwener y 23ain o Hydref roedd yr Hindlea ymhlith nifer o longau a oedd yn cysgodi ym mae Moelfre, ar arfordir dwyreiniol M么n. Stemar 506 tunnell yn perthyn i Gaerdydd oedd yr Hindlea, yn hwylio o Fanceinion i Gasnewydd. Ar y dydd Gwener symudodd y llong i lecyn cysgodol dros gyfnod y storm.

Yn anffodus i'r Hindlea, ar y 27ain o Hydref newidiodd cyfeiriad y gwynt yn ddi-rybudd. Yn hytrach na gwynt o'r de-orllewin yn awr roedd y gwynt o'r gogledd. Nid mewn man cysgodol oedd yr Hindlea a gweddill y llongau a oedd yn y bae erbyn hyn ond yn wynebu perygl mawr yn wyneb y storm. Darganfu'r Hindlea ei hun mewn trafferthion a rhaid oedd galw'r bad achub.

Y criw y diwrnod hwnnw oedd y Llywiwr, Dic Evans; Evan Owens, y peirianydd; Murley Francis, (a oedd i olynu Dic Evans fel Llywiwr mewn blynyddoedd i ddod); Hugh Owen (a oedd wedi ennill medal am ddewrder yn achos achub yr Excel yn 1927) a Hugh Jones (nad oedd erioed wedi bod mewn bad achub cyn y diwrnod hwnnw!).

Bad achub Moelfre ar y pryd oedd yr Edward and Mary Robinson, cwch dros dro a oedd wedi bod yn y pentref ers ychydig wythnosau'n unig. Fe'i lansiwyd am ddeng munud i hanner dydd gyda'r Hindlea mewn trafferthion mawr mewn gwynt o 80-90 milltir yr awr.

Erbyn i'r bad achub gyrraedd yr Hindlea, roedd y llong eisoes wedi ei gyrru'n agosach at y creigiau. Roedd y sefyllfa'n beryglus iawn i griw'r llong a'r bad achub.

Wrth i'r bad symud at ochr y llong fe'i thaflwyd ar ei hochr ac aeth ei mast o dan y d诺r - ond llwyddwyd i'w sefydlogi. Wedyn aeth y bad yn agosach at y llong, gyda'r tonnau yn ei chodi yn uwch na'r llong ac yna yn ei gollwng yn is na hi, bob yn ail. Ond bob tro y cododd y bad at lefel dec yr Hindlea byddai un aelod o'r criw yn neidio i ddiogelwch y bad achub. Fel hyn y llwyddwyd i achub y criw o wyth - un o'r gorchestion mwyaf yn hanes badau achub Ynysoedd Prydain.

Yr hyn sy'n codi arswyd ar y rhai ofergoelus yn ein plith yw union gan mlynedd cyn stori'r Hindlea, collwyd llong arall yn yr union run safle. Roedd llong y Royal Charter yn dychwelyd o lofa aur yn Melbourne, Awstralia gyda 452 o deithwyr ac aur gwerth 拢320,000 arni. Hwyliodd y llong i storm waethaf y ganrif a chollodd bawb eu bywydau. Ac hyd heddiw, credir fod yr aur yn dal i orffwys o dan y don.

Anrhydeddwyd criw yr Hindela fel a ganlyn am eu dewrder:

Y Llywiwr Dic Evans: Medal Aur yr RNLI

Evan Owens (y peiriannydd): Medal Arian

Murley Francis a Hugh Jones: Medal Efydd

Hugh Owen: clasp i'r Medal Efydd a dderbyniodd wedi achub yr Excel yn 1927.

Ar lanw isel mae'n bosibl gweld gweddillion rhan o'r Hindlea. Mae un o angorion y llong ger y traeth yn Moelfre fel cofeb i'r digwyddiad.

Yn 2004 cafodd cerflun o Dic Evans ei dadorchuddio fel cofeb i'r g诺r arbennig hwn, oedd yn symbol o ddewrder criwiau badau achub ym mhobman. Mae gan Griw Achub Moelfre hanes arwrol o achub bywydau gyda dros 600 o fywydau wedi eu hachub yn y 150 o flynyddoedd a fu.

Mae Partneriaeth Moelfre hefyd wedi cyhoeddi llyfr, Arwyr Moelfre, sy'n olrhain hanes achub yr Hindlea. Ym mis Ebrill 2005, dadorchuddiwyd llechen las ar y clogwyn lle suddodd yr Hindlea i goff谩u dewrder y criw arbennig hwn.

Cyhoeddwyd gyfraniad Robin Evans yn wreiddiol yn 2004 ar 主播大秀 Lleol