Main content

Episode 5

Episode 5 of 10

John Urquhart guides learners, little by little, through the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig.

Gach seachdain, tre貌raichidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Sa phr貌gram seo, tha Iain a' c貌mhradh ri neach-ionnsachaidh na seachdain Eddie Graham agus a' cluinntinn mu a roghainn-ci霉il, tha an t-Ollamh Michel Byrne air ais le Oisean a' Ghr脿mair agus cluinnear criomagan 脿 tasglann Radio nan G脿idheal.

In this programme for Gaelic learners, John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings, he chats to Eddie Graham about his learning experience and Gaelic grammar help is on hand with Dr Michel Byrne of Glasgow University who uses materials from the 主播大秀 archives to illustrate some of the complexities of the language.

Available now

55 minutes

Last on

Sun 23 May 2021 10:30

Tar-sgr矛obhadh 鈥 Thuige Seo

D貌mhnall Moireasdan ann an c貌mhradh le M脿iri Bremner


[D貌mhnall] Tha mi cinnteach gur e gun deach sibh air a鈥 Ch貌mhairle, as coireach gu bheil sibh nur suidhe an seo, as coireach gu bheil sibh cho ainmeil 鈥檚 a tha sibh.


[M脿iri] Saoil a-nist鈥 a bheil sin ceart?


[D貌mhnall] A bheil sibh a鈥 d猫anamh dheth gum biodh sibh ainmeil co-dhi霉?


[M脿iri] 鈥橲 d貌cha gun robh mi air a bhith ainmeil co-dhi霉!


[D貌mhnall] Ach, a dhol air a鈥 Ch貌mhairle, thug sin farsaingeachd dhuibh nach robh agaibh, 鈥檚 nach biodh air a bhith agaibh 脿蝉 aonais, tha mi cinnteach.


[M脿iri] Thug le cinnt, agus a-rithist thug e mi air feadh iomadach 脿ite agus choinnich mi ri iomadach duine. 鈥橲 d貌cha nach robh mi air coinneachadh riutha. 鈥橲 d貌cha gun robh mi air rud air choreigin eile a dh猫anamh lem bheatha ach mar a thachair agus mar a chuir mi seachad a鈥 mh貌r-chuid dhem bheatha, tha mi gu math toilichte gur ann mar sin a rinn mi e.听听


[D貌mhnall] Uill, 鈥檚 e beatha thrang a th鈥 air a bhith ann, agaibh air a鈥 chomhairle agus ann an rudan eile cuideachd agus thig sinn gu cuid dhen sin. Ach th貌isich a鈥 bheatha thrang sin gu math tr脿th ann an Uibhist 鈥檚 uallach gu le貌r na ch貌is, nach do th貌isich?


[M脿iri] Th貌isich, cha robh mi ach ochd bliadhna nuair a dh鈥檉halbh mo mh脿thair agus bha piuthar bheag agam, bha i seachd m矛osan, is dh鈥檉h脿蝉 i tinn agus dh鈥檉halbh mo mh脿thair leatha. A-nist鈥, bha ochd m矛osan deug 脿蝉 a dheaghaidh sinach bho nach fhaca sinn ar m脿thair. 鈥橲 bha ceathrar bhr脿ithrean agam aig an 脿m a bha sinach agus bha mi mar gum bitheadh a鈥 coimhead as an 诲猫颈诲丑. Bha cuideachadh anns an taigh aig an 脿m, ach na dheaghaidh sinach, bha t貌rr uallach ormsa mar an duine a bu shine anns an teaghlach a bhith a鈥 coimhead as an deaghaidh.


[D貌mhnall] Is bha sibh gu math 貌g,


[M脿iri] Cha robh mi ach mu ochd bliadhna.


[D貌mhnall] Anns na bliadhnaichean 脿蝉 诲猫颈诲丑 sin, nuair a dh鈥檉h脿蝉 sibh suas, bha sibh fh猫in air a鈥 cheann thall os cionn obair sh貌isealta anns Na h-Eileanan Siar. Nise, nam biodh sibh air aithisg fhaighinn mu dheidhinn nighean, deich bliadhna a dh鈥檃ois, no ochd bliadhna a鈥 dh鈥檃ois air an robh an t-uallach sin, bhiodh sibh air gnothach a ghabhail rithe, tha mi cinnteach.


[M脿iri] Bhitheadh anns an t-saoghal a th鈥 ann an-diugh, ach anns an latha a bha sinach, bha sinn air ar togail gu bhith ag obair agus cha robh s矛on eile againne ach a bhith ag obair, 鈥檚 cha robh e貌las againne air s矛on eile, 鈥檚 bha a h-uile duine a bh鈥 ann ag obair. Is gu seachd 脿raid, bha e dualtach dhan duine a bu shine anns an teaghlach a bhith ag obair agus a鈥 cuideachadh anns an dachaigh.


[D貌mhnall] Teaghlach m貌r, cia mheud a bha anns a teaghlach?


[M脿iri] Bha d脿 dhuine dheug anns an teaghlach againn ach mar a thuirt mi riut, bh脿蝉aich mo phiuthar nuair nach robh i ach seachd m矛osan. Agus o chionn d脿 bhliadhna air ais, bh脿蝉aich br脿thair eile dhomh, cha robh e fh猫in ach gu math 貌g, ach tha deichnear againne ann fhathast.


[D貌mhnall] D猫an dealbh dhomh air an t-se貌rsa coimhearsnachd ann an Uibhist a Deas, d猫 am bad do dh'Uibhist a Deas 脿蝉 an robh sibh?


[M脿iri] G猫irinis.


[D貌mhnall] Is d猫 se貌rsa 脿ite a bha sin?


[M脿iri] Baile le fichead taigh. Bha sinn uile e貌lach air a ch猫ile. Bha a h-uile duine aig an 脿m a bha sinach, bha iad a鈥 cuideachadh c脿ch a ch猫ile. Bhitheadh a鈥 dol a-mach anns a鈥 bhaile cuideachd aig amannan is rudan mar sin a鈥 tachairt. Ach, 鈥檚 e saoghal socair a bh鈥 ann ann an aon d貌igh, saoghal a tha gu tur eadar-dhealaichte on saoghal a th鈥 ann an-diugh. Cha robh solas againn, cha robh uisge againn. Bhithinnsa a鈥 tarraing an uisge dhachaigh 脿蝉 an tobar. Cha robh s矛on dhe na goireasan a th鈥 agad an-diugh ann.


[D貌mhnall] Cha robh sin furasta, nighean deich bliadhna a dh鈥檃ois, a鈥 cumail ch脿ich glan, tha mi cinnteach?


[M脿iri] Cha robh, agus 鈥檚 e fi霉 鈥檚 tuba a bh鈥 ann airson a bhith a鈥 nighe a h-uile duine agus tuba a bh鈥 ann cuideachd airson d猫anamh na nigheadaireachd agus aig amannan, bhitheamaid a鈥 dol gu taobh an locha is a鈥 togail teine beag aig taobh an locha agus a鈥 d猫anamh t貌rr nigheadaireachd an sinach as t-samhradh. Lem chuimhne-sa, chanainn gu bheil na samhraidhean a bh鈥 ann nas fhe脿rr na na samhraidhean a th鈥 air a bhith againne a-nise a thaobh s矛de 's sin. Ach 鈥檚 e latha, m貌r, m貌r, m貌r a bh鈥 ann, mu dh脿 no tr矛 lathaichean m貌ra a bh鈥 ann, nuair a bha thu a鈥 dol chun an locha agus a鈥 d猫anamh na nigheadaireachd. Ach bha a鈥 bheatha cho diofraichte. Bha sinn a鈥 bleoghainn nam beathaichean, bha mi a鈥 bleoghainn bheathaichean nuair a bha mi beag agus ag obair air a鈥 chroit, air feur 鈥檚 air arbhair, is a leithid sin c貌mhla rim bhr脿thair.


[D貌mhnall] An t-Ionnsachadh 脪g dha-r矛ribh.

Tar-sgr矛obhadh 鈥 An Claigeann aig Damien Hirst

Ma bha am Morair ag iarraidh sgread a chur air Slim, cha do chuir.聽 鈥橲 ann a bha e a鈥 f脿蝉 na bu 诲猫颈诲丑eile agus na bu 诲猫颈诲丑eile air a鈥 chlaigeann mar bu mhotha a chluinneadh e mu dheidhinn.


Chuir am Merr sgraing air. 鈥淎gus, by Jove, a bheil fhios agad an rud as deamhnaidh buileach... tha, an daoimean a th鈥 anns a鈥 mhaoil...鈥


鈥淪eadh,鈥 arsa Slim, 鈥渄猫 tha ce脿rr air?鈥


Cha mh貌r nach robh am Morair a鈥 tachdadh air an deoch. 鈥淐e脿rr air!聽 A dhuine bhochd, chosg an daoimean ud c貌rr is tr矛 millean not. An creideadh tu e? Leth-cheud carat agus ga stopadh ann an claigeann gun fheum.鈥


Cha tuirt Slim guth airson tiotan. Mu dheireadh thionndaidh e ris a鈥 Mhorair agus thuirt e, 鈥淭ha mi dol ga cheannach.鈥


Cha b鈥 urrainn dha Merr bruidhinn airson greis. Dh鈥檉h脿蝉 aodann dearg. Th脿inig crith na l脿imh.


Lean Slim air. 鈥淕l猫idhidh e a luach. Bidh e mar dealbh le Van Gogh, th猫id an luach suas agus suas.鈥


Th脿inig na facail thachdte a-mach bhon fhear eile. 鈥淎 bheil fhios agad d猫 na tha iad ag r脿dh a chosgas e...鈥


鈥淪iuthad, innis dhomh,鈥 arsa Slim.


鈥淟eth-cheud millean not.鈥


Cha t脿inig fiamh de dh鈥檃nshocair air aodann an fhir bheartaich. 鈥淭ha mi dol ga cheannach,鈥 ars e fh猫in, 鈥溾檚 e bargan a th鈥 ann.鈥


B鈥 ann mar sin a chr矛ochnaich an c貌mhradh. Bha am Morair air fh脿gail gun fhacal 鈥檚 gun fhios aige an ann a鈥 tarraing 脿蝉 a bha am fear eile, no an robh e dha-r矛ribh a鈥 dol a thilgeil fortan air an t-sitig.


Ach cha b鈥 ann a鈥 tarraing 脿蝉 a bha Jon Fairly idir.

Oisean a鈥 Ghr脿mair 5: Notaichean

1. S脵IL AIR AIS: as motha / a bu mhotha (鈥榖iggest鈥, etc. )


Faic BEAG AIR BHEAG 3, Pr貌gram 4. (Cuideachd: BEAG AIR BHEAG 1, 笔谤貌驳谤补尘补苍 3 & 4.)


M脿iri Bremner:
鈥淏ha t貌rr uallach ormsa mar an duine a bu shine anns an teaghlach.鈥澨
鈥淭here was a lot of responsibility on me as the oldest one in the family.鈥澛


sean听听听听 (n)as sine听听听听 (n)a bu shine聽


an duine as sine听听听听聽 鈥榯he oldest person鈥 (now)听听听听聽
an duine a bu shine聽 鈥榯he oldest person鈥 (then)


duine nas sine听听听听聽 鈥榓n older person, somebody older鈥 (now)
duine na bu shine听听 鈥榓n older person, somebody older鈥 (then)


鈥橲 e M脿iri a bu shine.聽 鈥楳脿iri was the oldest.鈥櫶
鈥橲 i a bu shine.聽鈥楽he was the oldest.鈥
Is mi as sine.听听鈥業鈥檓 the oldest.鈥櫶


Tha mi nas sine na iadsan.聽听听 鈥業鈥檓 older than them.鈥
Bha iad na bu shine na esan.聽 鈥楾hey were older than him.鈥


2.听听 as coireach,听听 a bu choireach


D猫 as coireach?听听 =听听 D猫 an t-adhbhar?聽 Carson?


D猫 鈥檚 coireach ri sin?聽聽 What鈥檚 the reason for that?聽
D猫 鈥檚 coireach ris an d脿il?听听 What鈥檚 the reason for the delay?听听聽
D猫 鈥檚 coireach ris an atharrachadh seo?聽 鈥榃hat鈥檚 the reason for the change?鈥


D猫 鈥檚 coireach gun do dh鈥檉halbh iad cho tr脿th?听听聽 鈥楬ow come they left so early?鈥櫬
D猫 鈥檚 coireach gu bheil an trafaig cho slaodach?聽聽 Why鈥檚 the traffic so slow?鈥
D猫 as coireach gu robh uallach cho m貌r air M脿iri?聽 鈥榃hy did so much responsibility fall on M脿iri?鈥櫬


D猫 鈥檚 coireach nach eil thu a鈥 coiseachd ceart?聽听听聽 鈥楬ow come 测辞耻鈥檙e not walking properly?鈥櫶
D猫 鈥檚 coireach nach eil sibh a鈥 bruidhinn ri ch猫ile?聽 鈥楬ow come 测辞耻鈥檙e not talking to each other?鈥
D猫 鈥檚 coireach nach cuala mi mu dheidhinn seo?聽聽 鈥楬ow come I didn鈥檛 hear of this?鈥櫬


鈥橲 e sin as coireach.聽 鈥楾丑补迟鈥檚 why, 迟丑补迟鈥檚 the reason.鈥櫶
鈥橲 e mise as coireach.听听聽 鈥業t鈥檚 because of me.鈥櫬 No fi霉鈥檚 鈥業鈥檓 to blame.鈥櫶
鈥橲 e a鈥 chlann as coireach.听听 鈥業t鈥檚 because of the children.鈥 No 鈥業t鈥檚 the children鈥檚 fault.鈥櫬
鈥橲 e an trafaig as coireach.听听 鈥業t鈥檚 because of the traffic.鈥櫬 鈥楾he traffic鈥檚 to blame.鈥


D貌mhnall Moireasdan (ri M脿iri Bremner):
鈥 鈥橲 e gun deach sibh air a鈥 Chomhairle as coireach gu bheil sibh nur suidhe an seo, as coireach gu bheil sibh cho ainmeil 鈥檚 a tha sibh.鈥
鈥淚t鈥檚 that you went on the Council that explains why 测辞耻鈥檙e sitting here, why 测辞耻鈥檙e as famous as you are.鈥
(鈥業t鈥檚 because you went on the Council that 测辞耻鈥檙e sitting here, that 测辞耻鈥檙e as famous as you are.鈥)


N.B.
as sine听听听听听听 a bu shine
as motha听听听听聽 a bu mhotha
as coireach听听 a bu choireach


鈥橲 e sin a bu 肠丑辞颈谤别补肠丑.听 鈥楾丑补迟 was why, that was the reason.鈥櫶
鈥橲 e mise a bu 肠丑辞颈谤别补肠丑.听聽聽 鈥業t was because of me.鈥櫬 (No fi霉鈥檚: 鈥業 was to blame.鈥)听听聽
鈥橲 e a鈥 chlann a bu choireach.听听 鈥業t was because of the children.鈥 (鈥業t was the children鈥檚 fault.鈥)聽
鈥橲 e an trafaig a bu choireach.聽 鈥業t was because of the traffic.鈥櫬 (鈥楾he traffic was to blame.鈥)


3.听听听听 脌S D脠IDH听听 (鈥榓蹿迟别谤鈥)


M脿iri Bremner:
鈥淏ha t貌rr uallach ormsa mar an duine a bu shine anns an teaghlach a bhith a鈥 coimhead 脿蝉 an deoghaidh.鈥
鈥楾here was a lot of responsibility on me as the oldest person in the family to look (鈥榯o be looking鈥) after them.鈥


脿蝉 deoghaidh听听 =听听 脿蝉 诲猫颈诲丑听听听 听听听听 脿蝉 an deoghaidh听听 =听听 脿蝉 an 诲猫颈诲丑


a鈥 coimhead 脿蝉 诲猫颈诲丑 an teaghlaich*聽听听聽 鈥榣ooking after the family鈥
a鈥 coimhead 脿蝉 诲猫颈诲丑 mo bhr脿ithrean听听聽 鈥榣ooking after my brothers鈥
a鈥 coimhead 脿蝉 an 诲猫颈诲丑听听听听听 鈥榣ooking after 迟丑别尘鈥櫶


脿蝉 诲猫颈诲丑 sin听听听听 鈥榓蹿迟别谤 迟丑补迟鈥
脿蝉 诲猫颈诲丑 tr矛 uairean听听聽 鈥榓蹿迟别谤 three o鈥檆lock鈥
脿蝉 诲猫颈诲丑 a鈥 phr貌graim*聽 鈥榓蹿迟别谤 the programme鈥


(*听 脿蝉 诲猫颈诲丑 + genitive:听听听听 an teaghlaich听听听听 a鈥 phr貌graim)听听


鈥楢fter me / you / it鈥櫬 etc:


鈥榓蹿迟别谤 me鈥櫬 听听听听 脿蝉 mo 诲丑猫颈诲丑 (蝉猫颈尘丑别补肠丑补诲丑)
鈥榓蹿迟别谤 you鈥櫶 脿蝉 do 诲丑猫颈诲丑 (蝉猫颈尘丑别补肠丑补诲丑)
鈥榓蹿迟别谤 丑颈尘/颈迟鈥櫶 脿蝉 a 诲丑猫颈诲丑/dheoghaidh (+ s猫imheachadh)
鈥榓蹿迟别谤 her/it鈥 听听 脿蝉 a 诲猫颈诲丑听听听
鈥榓蹿迟别谤 耻蝉鈥 听听听听听听 脿蝉 ar 诲猫颈诲丑
鈥榓蹿迟别谤 测辞耻鈥 听听听听 脿蝉 ur 诲猫颈诲丑
鈥榓蹿迟别谤 迟丑别尘鈥听听 脿蝉 an 诲猫颈诲丑


a鈥 coimhead 脿蝉 an 诲猫颈诲丑听听听聽 鈥榣ooking after 迟丑别尘鈥


4.听听 PUINGEAN EILE


1.听 an 诲猫颈诲丑 sin / na 诲丑猫颈诲丑 sin聽 =聽 鈥榠n spite of 迟丑补迟鈥


an 诲猫颈诲丑 sin聽 =聽 脿蝉 诲猫颈诲丑 sin听听聽 鈥榓蹿迟别谤 迟丑补迟鈥
ach cuideachd: 鈥榠n spite of 迟丑补迟鈥


M脿iri Bremner:
鈥淏ha cuideachadh anns an taigh aig an 脿m, ach na dheoghaidh sinach, bha t貌rr uallach ormsa mar an duine a bu shine anns an teaghlach a bhith a鈥 coimhead as an deoghaidh.鈥
鈥楾here was help around the house at the time, but in spite of that, there was a lot of responsibility on me as the oldest person in the family to look after them.鈥


na dheoghaidh sinach聽 =聽 na 诲丑猫颈诲丑 sin
an 诲猫颈诲丑 sin / na 诲丑猫颈诲丑 sin聽
=聽 鈥榠n spite of 迟丑补迟鈥


2.聽 鈥榟ad been / had done鈥 airson 鈥榳ould have been / would have done鈥
(pluperfect airson conditional perfect)


Bha M脿iri air a bhith ainmeil.聽 听听听听听听听听听听 鈥楳airi had been famous.鈥
Bha M脿iri air coinneachadh riutha.聽 聽鈥楳airi had met them.鈥
Bha M脿iri air rud eile a dheanamh. 聽 鈥楳airi had done something else.鈥


Ach cuideachd, air uairean:


Bha M脿iri air a bhith ainmeil.听听 =听听 Bhiodh M脿iri air a bhith ainmeil.聽听听 (would have been)
Bha M脿iri air coinneachadh riutha.听听 =听听 Bhiodh M脿iri air coinneachadh riutha.聽 (鈥榳ould have met鈥)
Bha M脿iri air rud eile a dheanamh.听听=听听Bhiodh M脿iri air rud eile a dheanamh.聽(鈥榳ould have done鈥)


M脿iri Bremner:


聽鈥 鈥橲 d貌cha gu robh mi air a bhith ainmeil co-dhi霉.鈥澨
鈥淢aybe I had been famous anyway鈥,听听 ach an seo聽 鈥淢aybe I would have been famous anyway.鈥


聽鈥 鈥橲 d貌cha nach robh mi air coinneachadh riutha.鈥澨
鈥淢aybe I hadn鈥檛 met them鈥,听听 ach an seo:听听 鈥淢aybe I wouldn鈥檛 have met them.鈥


聽鈥 鈥橲 d貌cha gun robh mi air rud air choreigin eile a dh猫anamh lem bheatha.鈥澛
鈥淢aybe I had done something else with my life鈥,听听 ach an seo:听听 鈥淢aybe I would have done something else with my life.鈥

Abairt na Seachdain

Th猫id an anmhainn dh矛cheallach thar an l脿idir leisg

Broadcasts

  • Sun 15 Nov 2015 21:28
  • Wed 18 Nov 2015 12:00
  • Wed 18 Nov 2015 22:00
  • Sun 22 Nov 2015 10:30
  • Sun 7 Feb 2016 21:28
  • Wed 10 Feb 2016 12:00
  • Wed 10 Feb 2016 22:00
  • Sun 14 Feb 2016 10:27
  • Sun 16 May 2021 21:30
  • Wed 19 May 2021 12:00
  • Wed 19 May 2021 22:00
  • Sun 23 May 2021 10:30

Podcast