Main content

Episode 3

Episode 3 of 15

John Urquhart guides learners, little by little, through the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig.
Gach seachdain tre貌raichidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Sa phr貌gram seo, tha Iain a' c貌mhradh ri neach-ionnsachaidh na seachdain, Conch煤r 脫 Giollag谩in 脿 Bail'-Ath-Cliath agus a' cluinntinn mu a roghainn-ci霉il agus tha an t-Ollamh Michel Byrne a' toirt thugaibh Oisean a' Ghr脿mair.

In the third programme in this series for Gaelic learners, John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings and chats to Irishman Conch煤r 脫 Giollag谩in about his learning experience. Gaelic grammar help is also on hand with Dr Michel Byrne of Glasgow University who uses materials from the 主播大秀 archives to illustrate some of the complexities of the language.

Available now

54 minutes

Last on

Sun 18 Jul 2021 10:30

Tar-sgr矛obhadh: Proposition 22

Tormod a鈥 Bhocsair


Tormod: Bha an tidsear againn aost鈥 agus a鈥 casadaich.


鈥淣ame!鈥, thuirt i ann an guth domhainn.


鈥淛ohn Duncan Mackay.鈥


Bha mi a鈥 coimhead ri na h-aodainn air an robh na h-ainmeanan 霉ra seo.


鈥淢urdo Mackenzie鈥, thuirt Murdo Mackenzie agus dh矛obhair e.


Leum an duine a bh鈥 air a bheulaibh a-mach 脿s a rathad.


鈥淓il pic dheth air mo dhruim鈥, thuirt e riumsa, an aghaidh aige a鈥 tighinn eagallach faisg orm. Bha sgian na sh霉ilean agus f脿ileadh a鈥 chod liver oil bho anail. Cha robh an tidsear fiadhaich idir. Bhruidhinn i gu b脿idheil ri Murdo Mackenzie. Bha esan cho dearg ris an fhuil, a sh霉ilean fliuch is e air a n脿rachadh. Ach bhruidhinn i gu b脿idheil ris, am boireannach aosta seo aig an robh an droch chasad.


Chunnaic mi pacaid Capstan na baga, is chuir e dearg uamhas orm.


鈥淭ha i a鈥 smocaigeadh鈥, thuirt mi ri John Murdo Campbell.


鈥淭ha i a鈥 smocaigeadh鈥, thuirt John Murdo Campbell ri Louie Mackinnon, agus thuirt esan e ri Daniel Macdonald, agus thuirt Daniel Macdonald e ris an duine Sgitheanach a leum ron an d矛obhairt, is cha deach e na b鈥 fhaide na sin fh猫in.


鈥淓il d矛obhairt air mo dhruim?鈥, dh鈥檉haignich esan.


鈥淪eall cho ruadh 鈥檚 a tha na corragan aice鈥, thuirt mise ri John Murdo Campbell. Bha i b脿idheil agus cha bhiodh i fada be貌.

Tar-sgr矛obhadh: L脿ithean Geala 3

Fear an Taighe


Chan eil m貌ran ann an sg矛re Lag na Coille a tha cho trang ri Seumas, athair Chaluim, agus is math gu bheil cuideachadh aige anns an obair a tha aige ri dh猫anamh. Chan e gun cuir obair chruaidh c霉ram sam bith air, oir tha e na dhuine l脿idir, 猫asgaidh, d矛reach mar a bhitheas Calum fh猫in an uair a thig e gu aois.


Tha a鈥 chlann fh猫in cho 貌g agus gu bheil d霉il aca gu bheil an athair agus am m脿thair cus nas sine na tha iad. Chan eil athair Chaluim agus Mh脿iri ach ceathrad bliadhna 鈥檚 a h-aon, agus chan eil am m脿thair ach naoi-deug air fhichead. Tha iad le ch猫ile l脿idir, sunndach, fallain, agus is iad a dh鈥檉heumadh - is iomadh car a tha aca ri dh猫anamh.


Is ann ri taobh Loch an D霉in a rugadh agus a thogadh Seumas, agus is ann an seo a bha e a鈥 fuireach a-riamh, ach gu robh e c貌rr is ceithir bliadhna anns an arm aig 脿m a鈥 chogaidh. Thug e beagan mh矛osan anns an d霉thaich seo fh猫in an toiseach, agus bha e an uair sin anns an Fhraing, agus a-rithist anns an Eadailt agus anns a鈥 Ghearmailt. Is iomadh rud annasach a chunnaic e fad nam bliadhnachan sin, agus is f矛or thoigh le Calum a bhith a鈥 cur cheistean air athair mu na d霉thchannan sin. Cuiridh e annas air a鈥 mhaighstir-sgoile cho e貌lach 鈥檚 a tha Calum air na t矛rean seo, a tha cho fada air falbh.


Ged a tha Calum coltach ri athair, tha m貌ran ag r脿dh gur ann a bhitheas e cus nas 脿irde na e an uair a thig e gu aois. Chan eil na athair ach c貌ig troighean agus ochd 貌irlich a dh鈥櫭爄rde, ach bidh suas ri sia troighean ann an Calum fh猫in mus sguir e a dh鈥檉h脿s. Tha falt b脿n air athair d矛reach mar a tha air Calum fh猫in, ach tha r貌inneagan glasa a鈥 f脿s na mheasg a-nis, agus tha e a鈥 f脿s car tana. Bidh a bhean a鈥 tarraing 脿s airson seo gu math tric, ag r脿dh gu bheil e gus a bhith na bhodach!


A. Freagair na ceistean seo a-nis, cho math 鈥檚 a th猫id agad air:
1. Gu d猫 an se貌rsa duine tha ann an athair Chaluim?
2. Tha e feumail gu bheil e mar seo - carson?
3. Carson a tha a鈥 chlann an d霉il gu bheil am p脿rantan sean?
4. D猫 an aois a tha athair Chaluim?
5. D猫 an aois a tha a mh脿thair?
6. D猫 an aois a bha iad o chionn deich bliadhna air ais?
7. C脿it an robh Seumas aig 脿m a鈥 chogaidh?
8. D猫 an 霉ine bha e anns an arm?
9. D猫 an 脿ird a tha ann an athair na cloinne?
10. Saoil d猫 an 脿ird a tha ann am balla na sgoile?


B. L矛on gach 脿ite falamh an seo le facal freagarrach:
1. Bidh.... a鈥 d猫anamh aodaich.
2. Bidh.... ag obair le fiodh.
3. Bidh.... ag obair le iarann.
4. Bidh l矛on-sgadain aig....
5. Bidh.... a鈥 c脿radh bhr貌g.
6. Bidh.... a鈥 gleidheadh chaorach.
7. Bidh.... ag obair air an fhearann.
8. Bidh.... ag obair ann am b脿ta-sm霉ide.
9. Bidh.... a鈥 reic ann am b霉th.
10. Is e.... a bhitheas annam fh猫in an uair a dh鈥檉h脿sas mi m貌r.


C. Faic iad seo an toiseach, agus seall gu geur orra:
1' - troigh;
2' - d脿 throigh;
2' 6" - d脿 throigh gu leth;
3' 3" - tr矛 troighean agus tr矛 貌irlich;
5' 8" - c貌ig troighean agus ochd 貌irlich.


Tha thu a鈥 tuigsinn, nach eil? Sgr矛obh iad seo a-nis - ann an G脿idhlig:


(a) 3' 7"听听听听听听听听听听听听听听听听 (b) 5' 9"听听听听听听听听听听 (c) 7' 8"听听听听听听听听听听听 (d) 4'10"
(e) 6' 5"听听听听听听听听听听听听听听听听 (f) 3' 6"听听听听听听听听听听 听(g) 8' 3"听听听听听听听听听听听 (h) 9' 2"
(i) 9' 11"听听听听听听听听听听听听听听听 (l) 12' 4"

Tar-sgr矛obhadh: Eileanaich

Sgitheanaich (In this the sixth programme Alex MACDONALD听 chats to fellow Skye residents Seonaid MACLEOD, Mairianna MACKENZIE and Alasdair NICHOLSON)


Seonaid: Bidh mise a鈥 togail dhealbhannan agus tha mi a鈥 smaoineachadh, 鈥檚 e rud mu dheidhinn an eilein, 鈥檚 e solas a th鈥 againn. Tha solas cho diofraichte can tr脿th sa mhadainn no feasgar no ciaradh na h-oidhche.


Ailig: Agus bidh thu gan cur air Flickr, nach bi?


Seonaid: Bidh, am bi thu gan coimhead Ailig?


Ailig: Bidh, corra uair.


Alasdair: Bidh solas a鈥 dol s矛os is suas!


Mairianna: Fad na h-oidhche!


Seonaid: Feuch gum bi thu a鈥 dol air-loidhne a-nise!


Alasdair: Tha mi a鈥 smaoineachadh gur e an t脿ladh a tha san eilean do dhaoine, agus na tha a鈥 tighinn a-staigh seo do dhaoine eadar-n脿iseanta air feadh an t-saoghail, tha iad a鈥 tighinn dhan eilean seo is tha iad a鈥 faighinn a-mach mu dheidhinn. Agus tha mi a鈥 smaoineachadh gur e sin rud a tha math mu dheidhinn an eilein, a tha d貌cha an d猫idh an d貌igh a thoirt air adhart, agus seall air an spionnadh a tha e air thoirt dhan eilean, is am feum air a dh猫anamh do dh鈥檌omadach duine thairis nam bliadhnaichean. Tha e gl猫 mhath a bhith a鈥 coimhead air monaidhean is air talamh is air beagan lochan, chan eil ach dh脿 no tr矛 lochan uile gu l猫ir. Ach, nuair a smaoineachas tu air a sin, ma 鈥檚 e sin uile na th鈥 agad, feumaidh gu bheil rudeigin a tha gur t脿ladh as na daoine cuideachd. Tha e a鈥 toirt air feadhainn tighinn, eadar-n脿iseanta, a choimhead oirnn is a bhruidhinn rinn is a dh鈥檉huireach c貌mhla rinn.


Ailig: Is bidh iad a鈥 fuireach mar a tha thu a鈥 canail.


Alasdair: Oh tha fhios gl猫 mhath gu bheil iad a鈥 fuireach.


Mairianna: Agus a鈥 tilleadh.


Alasdair: A鈥 tilleadh air ais bliadhna thar bliadhna.


Mairianna: Tha.


Ailig: Saoil ciamar a bhiodh an eilean mura biodh na coigrich idir ann, is mura biodh iad a鈥 fuireach? D猫 se貌rsa eilean a bhiodh againn an uair sin?


Alasdair: Bhiodh e mar a bha e an d猫idh a鈥 chogaidh an sin. 鈥橲 e gl猫 bheag a bha a鈥 tighinn agus 鈥檚 e an fheadhainn a bha a鈥 tighinn, bha airgead aca. B鈥 urrainn dhaibh an uair sin a ph脿igheadh air a shon. An fheadhainn a tha a鈥 tighinn an-diugh, chan eil an t-airgead aca ach aig an aon 脿m, tha e a鈥 c貌rdadh riutha is tha iad a鈥 fuireach an seo. Tha taobhachd ris an eilean a tha seo, agus tha taobhachd ris na h-eileanan uile. Nuair a th猫id thu a-mach an-diugh, is mar a ch矛 thu mar a tha na h-Eileanan an Iar air fosgladh a-mach cuideachd air sg脿th gu bheil gnothaichean air tighinn air adhart.

S霉il air a' Mhapa 3

Baile. Tha fios agaibh d猫 tha e a鈥 ciallachadh, nach eil? Baile 鈥 a village, town, city. 脌ite far a bheil daoine a鈥 fuireach fad na h-霉ine. Tha e cuideachd a鈥 ciallachadh 鈥榟ome鈥 no 鈥榝arm鈥. Baile-fearainn 鈥 鈥榓 land settlement no farm鈥. Chan eil mi aig baile an-dr脿sta 鈥業鈥檓 not at home just now鈥.


Mar as trice, bidh ainmean-脿ite le 鈥榖aile鈥 annta a鈥 t貌iseachadh le 鈥榖aile鈥. Mar eisimpleir, Baile a鈥 Mhanaich ann am Beinn a鈥 Bhaoghla. Bha manach no manaich a鈥 fuireach ann. S矛os an rathad tha Baile nan Cailleach. Bha cailleachan-dubha 鈥 nuns 鈥 a鈥 fuireach ann. Ann am Beurla, 鈥檚 e Nunton a chanas daoine ri Baile nan Cailleach.


Le dreach na Beurla air, bidh 鈥榖aile鈥 a鈥 nochdadh mar Bal, Balla, Bally no eadhon Bella. Tha na h-ainmean cumanta ann am m貌ran sg矛rean. Tha gu le貌r dhiubh taobh a-muigh na G脿idhealtachd. Seo eisimpleirean bhon Ghalltachd far an robh G脿idhlig ann o shean. Balmalcolm ann am F矛obh. Sin Baile Maolchaluim 鈥楳alcolm鈥檚 farm鈥. Balmuckety air Machair Aonghais. 鈥橲 e sin Baile Mucadaidh 鈥榯he settlement at the pig place鈥. Ballantrae ann an Siorrachd Adhair 鈥 Baile na Tr脿gha 鈥榯he farm by the beach鈥.


Agus tha eisimpleir inntinneach ann an D霉n Phris is Gall-Gh脿idhealaibh. Chan eil duine a鈥 fuireach anns a鈥 bhaile an-diugh. 鈥橲 e sin Belgaverie 鈥 Baile Geamhraidh 鈥 no mar a chanas a鈥 chuid mh貌r an-diugh Baile a鈥 Gheamhraidh 鈥榳inter farm鈥. Tha mi an d霉il gun robh daoine a鈥 cumail spr猫idh an sin anns a鈥 gheamhradh. Mar sin leibh an-dr脿sta.

Oisean a鈥 Ghr脿mair 3: Notaichean

1. AIR BEULAIBH..., AIR C脵L..., RI TAOBH..., AIRSON..., MU DHEIDHINN...听


Tormod Caimbeul:
鈥淟eum an duine a bh鈥 air a bheulaibh a-mach 脿s an rathad.鈥澨
鈥淭he person that was in front of him jumped out of the way.鈥澨


AIR BEULAIBH...听听听听 鈥榠n front of...鈥


air beulaibh sin听听听 鈥榠n front of that鈥
air beulaibh na sgoile听听 鈥榠n front of the school鈥


air mo bheulaibh听听听听 鈥榠n front of me鈥櫶 (鈥榓t my front鈥)听
air do bheulaibh听听听听 鈥榠n front of you鈥櫶 (鈥榓t your front鈥)
air a bheulaibh听听听听听 鈥榠n front of him鈥櫶 (鈥榓t his front鈥)
air a beulaibh听听听听听听 鈥榠n front of her鈥櫶 (鈥榓t her front鈥)


air ar beulaibh听听听听 鈥榠n front of us鈥櫶 (鈥榓t our front鈥)
air ur beulaibh听听听听 鈥榠n front of you鈥櫶 (鈥榓t your front鈥)
air am beulaibh听听听 鈥榠n front of them鈥 (鈥榓t their front鈥)听


AIR C脵L...听听 behind


air c霉l sin听听听听 鈥榖ehind that鈥
air c霉l na sgoile听听 鈥榖ehind the school鈥櫶


air mo ch霉l听听听听 鈥榖ehind me鈥櫶 (鈥榓t my back鈥)听
air do ch霉l听听听听 鈥榖ehind you鈥櫶 (鈥榓t your back鈥)
air a ch霉l听听听听听 鈥榖ehind him鈥櫶 (鈥榓t his back鈥)
air a c霉l听听听听听听 鈥榖ehind her鈥櫶 (鈥榓t her back鈥)


air ar c霉l听听听听 鈥榖ehind us鈥櫶 (鈥榓t our back鈥)
air ur c霉l听听听听 鈥榖ehind you鈥櫶 (鈥榓t your back鈥)
air an c霉l听听听听 鈥榖ehind them鈥 (鈥榓t their back鈥)听


RI TAOBH...听听听听 鈥榖eside鈥


ri taobh sin听听听听 鈥榖ehind that鈥
ri taobh na sgoile听听听 鈥榖ehind the school鈥櫶


ri mo thaobh听听听听 鈥榖eside me鈥櫶 (鈥榖y my side鈥)听
ri do thaobh听听听听 鈥榖eside you鈥櫶 (鈥榖y your side鈥)
ri a thaobh听听听听听 鈥榖eside him/it鈥 (鈥榖y his/its side鈥)
ri a taobh听听听听听听 鈥榖eside her/it鈥 (鈥榖y her/its side鈥)听


ri ar taobh听听听听 鈥榖eside us鈥櫶 (鈥榖y our side鈥)
ri ur taobh听听听听 鈥榖eside you鈥櫶 (鈥榖y your side鈥)
ri an taobh听听听听 鈥榖eside them鈥櫶 (鈥榖y their side鈥)听


AIRSON...听听听听听 鈥榝or...鈥


airson sin听听听听 鈥榝or that鈥
airson na sgoile听听听听 鈥榝or the school鈥


air mo shon听听听听 鈥榝or me鈥櫶 (鈥榝or my sake鈥)
air mo shon听听听听 鈥榝or you鈥櫶 (鈥榝or your sake鈥)
air a shon听听听听听听听 鈥榝or him/it鈥櫶 (鈥榝or his/its sake鈥)


air ar son听听听听 鈥榝or us鈥櫶 (鈥榝or our sake鈥)
air ur son听听听听 鈥榝or you鈥櫶 (鈥榝or your sake鈥)
air an son听听听听 鈥榝or them鈥櫶 (for their sake)


MU DHEIDHINN...听 鈥榓bout鈥


D猫 mu dheidhinn sin?听听听听 鈥楬ow about that?鈥
mu dheidhinn na sgoile听听 鈥榓bout the school, concerning the school鈥


mu mo dheidhinn听听听听 鈥榓bout me鈥櫶
mu do dheidhinn听听听听 鈥榓bout you鈥櫶
ma dheidhinn听听听听听听听 鈥榓bout him/it鈥
ma deidhinn听听听听听听听听 鈥榓bout her/it鈥櫶


mar deidhinn听听听听 鈥榓bout her/it鈥櫶
mur deidhinn听听听听 鈥榓bout her/it鈥櫶
man deidhinn听听听听 鈥榓bout them鈥


Eileanaich鈥 (Sgitheanaich)
鈥淭ha iad a鈥 tighinn dhan eilean seo is tha iad a鈥 faighinn a-mach ma dheidhinn.鈥澨
鈥淭hey鈥檙e coming to this island and they鈥檙e finding out about it.鈥
鈥...An fheadhainn a bha a鈥 tighinn, bha airgead aca. B鈥 urrainn dhaibh an uair sin a ph脿igheadh air a shon.鈥澨听听
鈥淭he ones that were coming [after the war], they had money. They could pay for it back in those days.鈥


FAICIBH CUIDEACHD:听听 Beag air Bheag 1, Pr貌gram 2.听


2. CHO... RI听 (鈥榓s... as鈥)听听听听 &听听听听 CHO... AGUS A听 (鈥楬ow...!鈥)听


Tormod Caimbeul:
Bha esan cho dearg ris an fhuil, a sh霉ilean fliuch is e air a n脿rachadh.鈥澨听听听
鈥淗e was as red as blood, his eyes wet, with the mortification [鈥榓nd him mortified鈥橾.鈥


cho dearg ris an fhuil听听听听 鈥榓s red as [the] blood鈥
cho bochd ris a鈥 ch霉听听听听听听 鈥榓s sick as a dog [鈥榯he dog鈥橾鈥
cho laghach ris an 貌r听听听听听 鈥榓s kind as [the] gold鈥,
cho ruadh ris a鈥 mheirg听听听 鈥榓s brown as [the] rust鈥
cho ruadh ris an tomb脿ca听听 鈥榓s brown as [the] tobacco鈥


Tormod Caimbeul:
鈥樷赌沦别补濒濒 cho ruadh 鈥檚 a tha na corragan aice鈥, thuirt mise ri John Murdo Campbell.鈥櫶
鈥樷赌淟辞辞办 how brown her fingers are鈥, I said to John Murdo Campbell.鈥櫶


Cho ruadh is a tha iad!听听听
鈥淗ow brown they are!鈥澨
Seall cho ruadh is听 a tha na corragan aice!听听听听
鈥楲ook how brown her fingers are!鈥櫶
Seall cho luath is a tha na mionaidean a鈥 falbh oirnn.听听听听
鈥楲ook how fast the minutes are going past (us) / how fast we鈥檙e running out of minutes.鈥


FAICIBH CUIDEACHD:听听 Beag air Bheag 2, Pr貌gram 1; agus Beag air Bheag 3, Pr貌gram 8.听


PUING EILE:


Repeated/customary action:听听 BIDH mi a鈥...


鈥楨ileanaich鈥 (Sgitheanaich)

Seonaid: Bidh mise a鈥 togail dhealbhan ...
Ailig: Agus bidh thu gan cur air Flickr, nach bi?
Seonaid: Bithidh. Am bi thu gan coimhead Ailig?
Ailig: Bithidh, corra uair.
Alasdair: Bidh solas a鈥 dol s矛os is suas!


鈥淚 take photos...鈥
鈥淎nd you put them on Flicker, don鈥檛 you?鈥
鈥淵es I do. Do you look at them, Alec?鈥
鈥淵es, now and again.鈥
鈥淎 light goes on and off (flickers)!鈥澨


FAICIBH CUIDEACHD:听听 Beag air Bheag 1, Pr貌gram 8.听

Abairt na Seachdain

Am fear a bhios na th脿mh, cuiridh e na cait dhan teine.

Broadcasts

  • Sun 3 Apr 2016 21:30
  • Wed 6 Apr 2016 12:00
  • Wed 6 Apr 2016 22:00
  • Sun 10 Apr 2016 10:30
  • Sun 17 Jul 2016 21:30
  • Wed 20 Jul 2016 12:00
  • Wed 20 Jul 2016 22:00
  • Sun 24 Jul 2016 10:30
  • Sun 11 Jul 2021 21:30
  • Wed 14 Jul 2021 12:00
  • Wed 14 Jul 2021 22:00
  • Sun 18 Jul 2021 10:30

Podcast