Main content

Episode 15

Episode 15 of 15

Pr貌gram do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig le Iain Urchardan. John Urquhart guides learners through some of the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig.

Gach seachdain tre貌raichidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Sa phr貌gram mu dheireadh dhen t-sreath tha Iain a' c貌mhradh ri neach-ionnsachaidh na seachdain, Linne C. NicLe貌id 脿 Peairt, agus a' cluinntinn mu a roghainn-ci霉il agus tha an t-Ollamh Michel Byrne a' toirt thugaibh Oisean a' Ghr脿mair.

Cluinnear cuideachd earrann bho "Laithean Geala" le Murchadh MacLe貌id nach maireann - leabhar beag snog air an robh clann sgoile air feadh Alba a bha fileanta ann an G脿idhlig e貌lach aig aon 脿m - air a leughadh le Catr矛ona Mhoireach, agus bidh Ruairidh MacIlleathainn a' toirt s霉il eile air ainmean-脿ite na h-Alba.

In the final programme in this series for Gaelic learners, John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings and chats to learner of the week, Linne C. MacLeod from Perth, about her learning experience. Gaelic grammar help is on hand with Dr Michel Byrne of Glasgow University who uses materials from the 主播大秀 archives to illustrate some of the complexities of the language.

Also in this week's programme, listeners can enjoy one more chapter from "Laithean Geala" - Murdo Macleod's charming book which was at one time well-known to Gaelic-speaking schoolchildren throughout the country - read by Catriona Murray, and Roddy MacLean, whom many listeners will know from "Litir do Luchd-ionnsachaidh" will take a closer look at some of Scotland's Gaelic placenames.

Supporting materials for the series can be found at bbc.co.uk/radionangaidheal.

Available now

56 minutes

Last on

Sun 10 Oct 2021 10:30

More episodes

Next

You are at the last episode

See all episodes from Beag air Bheag

Tar-sgr矛obhadh: Lorgan M鈥 脪ige

M脿rtainn D貌mhnallach


M脿rtainn : Litir bhom mh脿thair gu a br脿thair, uaireigin as t-samhradh an 1942.听


鈥淐haidh mi fh矛n is M脿rtainn air picnic suas gu mullach Beinn a鈥 Chl猫ibh an latha roimhe. Latha 脿lainn a bh鈥 ann, is chitheamaid a-null gu Ge脿rrloch. Bha M脿rtainn a鈥 toirt a chreidsinn air fh猫in gu robh e gad fhaicinn air drochaid a鈥 bh脿t鈥 ann an Loch I霉. Saoil am b鈥 urrainn dhut oilisgin bheag a lorg dha an 脿iteigin? Chan eil gin am Port R矛gh. Naoi 貌irlich fichead a dh鈥檉haid鈥. Tapadh leat son a鈥 ph矛os sitheann. Tha e a鈥 bruich san 脿mhainn an-dr脿sta is deagh fh脿ileadh 脿s. Bidh e againn air ar d矛nnear a-nochd.鈥澨


Gu h-iongantach, tha f矛or chuimhn鈥 agam air an latha ud 鈥 is d貌cha a chionn 鈥檚 nach robh mi riamh roimhe cho fada mach am monadh, no cho 脿rd is gum faicinn a鈥 mhuir a鈥 s矛neadh a-mach gu f脿ire. Latha 脿lainn a bh鈥 ann gun teagamh, is chitheamaid Ge脿rrloch thall mu ar coinneamh gun dragh sam bith. Is bha Loch I霉, far an robh br脿thair mo mh脿thair an ceann criuthaichean a lorg do chonvoyan na Ruis, beagan na b鈥 fhaid鈥 脿s air c霉l a鈥 Rubha. Is a鈥 tionndadh mu dheas, chitheamaid na caoil a鈥 sn脿gail eadar Ratharsair is an t-Eilean Sgitheanach, gu ruige Scalpaigh. Is an uair sin a鈥 l霉badh air a鈥 ch霉l, s矛os dhan a鈥 Chaol, far an robh m鈥 athair air tuga.听

Tar-sgr矛obhadh: L脿ithean Geala 14

Turas Cabhagach


鈥淥, nach iongantach gu feumadh siud tachairt an-dr脿sta鈥, arsa Calum, agus d貌rn a bhus air, 鈥渄矛reach an uair bu mhotha a bha mo chabhag!鈥


鈥淭ha thu fh猫in a鈥 b貌stadh, agus a鈥 d猫anamh uaill gun sgur gu bheil thu cho math gu 猫irigh anns a鈥 mhadainn鈥, arsa M脿iri; 鈥渘an robh thu air 猫irigh an uair a bha c貌ir agad an-diugh, cha ruigeadh tu leas tarraing cho cruaidh a thoirt air do bharrallan. Is beag an t-iongnadh ged a bhriseadh tu iad, agus is math an airidh.鈥


Bha Calum bochd bog, balbh, s脿mhach. Bha l脿n fhios aige nach robh math dha facal a r脿dh, seach gun d鈥檉huair M脿iri seo air. Is ann a bha e d矛reach air a mhaslachadh agus air a th脿mailteachadh gu robh M脿iri air a cois cho tr脿th, agus e fh猫in is srann aige gu deich uairean.


鈥淟eig thusa leis, a Mh脿iri鈥,听 ars an athair, 鈥渘am bitheadh fhios agad cho trang 鈥檚 a bha Calum fad an latha an-d猫, a鈥 ruith nan caorach agus gan r霉sgadh, cha ghabhadh tu iongnadh ged a bhitheadh e sg矛th an-diugh, agus ged a bhiodh feum aige air barrachd cadail. Chan eil ann ach Did貌mhnaich co-dhi霉, agus chan eil dad aige ri dh猫anamh an-diugh ach a dhol don eaglais.鈥


鈥淚s fhe脿rr dha sgoinn a chur air, ma-t脿鈥, arsa M脿iri, 鈥渁ir neo cha chluinn e searmon an-diugh. Tha e leth-uair an d猫idh deich, agus tha an eaglais a鈥 dol a-steach aig aon uair deug.鈥


Bha M脿iri d矛reach air a l脿n d貌igh gun d鈥檉huair i an cothrom seo air sp貌rs a dh猫anamh air Calum bochd, ach cha b鈥 fhada gus an do ghabh i truas ris. Bha esan a鈥 r霉rach a-staigh fon bheingidh, feuch am faigheadh e barrall eile a chuireadh e na bhr貌ig. Rug ise air t猫 de na br貌gan aice fh猫in, agus sp矛on i aiste am barrall.


鈥淪iud agad fear, a Chaluim鈥, ars ise, agus i d猫anamh lasgan g脿ire," math an aghaidh an uilc. Cha toireadh tu fh猫in dhomhsa fear ged thigeadh orm sreang gheal a chur nam bhr貌ig!鈥


Cabhag ann no cabhag 脿s, cha b鈥 e teaghlach Sheumais an fheadhainn mu dheireadh a r脿inig an eaglais an latha ud. Bha e d矛reach c貌ig mionaidean gu aon uair deug an uair a chaidh iad a-steach air an doras mh貌r. Chuir Seumas an tri霉ir eile a-steach roimhe, agus shuidh e fh猫in aig ceann an t-suidheachain, mu mheadhan na h-eaglaise, agus mu choinneamh na c霉baid.


A. Cha ruig thusa a leas cabhag idir a bhith ort fhad 鈥檚 a bhitheas tu a鈥 freagairt nan ceistean seo - is ann as fhe脿rr a n矛 thu iad:


1. 顿猫 an t-ainm eile a tha againn air Did貌mhnaich?
2. C脿it an robh Calum a鈥 dol an latha seo?
3. C貌 bha a鈥 dol c貌mhla ris?
4. C貌 bhitheas a鈥 dol c貌mhla riutsa an uair a bhitheas tu a鈥 dol an seo?
5. Cuin a r脿inig iad an t-脿ite seo?
6. 顿猫 dh鈥檉h脿g Calum cho fada gun 猫irigh?
7. Carson a dh鈥檉heumadh e sgoinn a chur air?
8. Carson nach robh Calum air a dh貌igh?
9. Ciamar a thachair seo?
10. 顿猫 am beachd a bha aig M脿iri air a鈥 ghnothach?
11. Carson a bha ise mar seo?
12. C脿it an robh Calum a鈥 lorg an rud a bha dh矛th air?
13. C脿it an d鈥檉huair e seo mu dheireadh?
14. C脿it an do shuidh Seumas?
15. C脿it am bi thusa a鈥 suidhe anns an eaglais?
16. Cuin a bhitheas tu a鈥 falbh innte?
17. Cuin a bhitheas tu a鈥 tilleadh aiste?
18. C脿it a bheil i?
19. Cia mheud doras agus uinneag a tha oirre?
20. Saoil cia mheud suidheachan a tha innte?


B. Bi air leth faiceallach fhad 鈥檚 a bhitheas tu a鈥 sgr矛obhadh nan sreathan seo. Chan e nach eil thusa daonnan mar sin, ach cuimhnich gu bheil cuid de na facail a tha thu dol a chur am feum gu math meallta!


1. Tha e ann an Glaschu an-dr脿sta, ach .... e dhachaidh aig Nollaig.
2. Tha a phiuthar aig an taigh, ach .... i don 脪ban as t-samhradh.
3. 鈥.... thu null air an fhadhail, agus .... thu sin.
4. .... dhomh an t-airgead 鈥檚 gun .... mi don bh霉thaidh.
5. Ma .... mi dhut an t-airgead, an .... thu a cheannach an arain?
6. Ma .... thu do dh矛cheall, molaidh a h-uile duine thu.
7. C貌 tha dol a dh猫anamh sin dhut? Chan eil duine, .... mi fh猫in e, .... agam air math gu le貌r.
8. 鈥淭eann a-nall 鈥檚 .... dhomh do l脿mh, is .... mi sgr矛ob a dh鈥橴ibhist leat.鈥
9. Ma .... mi don sgoil, .... mi leam mo leabhraichean.
10. .... thusa leat c貌ta Dh貌mhnaill, agus .... mise am fear seo dh脿san.
11. Bha e c貌ig mionaidean gu aon uair deug an uair a .... iad an eaglais.
12. An uair a .... sinn an eaglais am m脿ireach, .... sinn a-steach innte.


C. Sgr矛obh a-nis iomradh goirid mu na bha thu fh猫in a鈥 d猫anamh Did貌mhnaich-sa chaidh, cuin a dh鈥櫭╥rich thu, d猫 an t-aodach a chur thu ort, cuin a ghabh thu do bhracaist, cuin a chaidh thu don eaglais, c貌 chaidh c貌mhla riut, c貌 a chunnaic thu, cuin a ghabh thu do dh矛nneir agus mar sin.

Tar-sgr矛obhadh: Feasgar

Biadh Annasach


Ailean: Tha cuimhn鈥 a鈥檓 mo bhr脿thair, chaidh e s矛os gu 脿ite ann an Stockbridge o chionn dh脿 no tr矛 bhliadhnachan, agus cheannaich e re貌iteag. Chan eil cuimhn鈥 a鈥檓 d猫 bh鈥 anns an re貌iteag, ach rudeigin meadhanach ne貌nach.


Cathy: Man feamainn.


Ailean: O, rudeigin mar sin.听 Agus tha cuimhn鈥 a鈥檓 cuideachd gun do cheannaich e fe貌rag!听


Cathy: Fe貌rag?!


Ailean: Fe貌rag! Agus bha e caran ne貌nach, chuir e ann an risotto e. Thill e dhachaigh is ... rud ne貌nach bha seo ... chan aithnicheadh sibh buileach d猫 rud a bh鈥 ann 鈥 bha e caran coltach ri rodan, agus bha an t-earball air a bhith air a thoirt dheth, 鈥檚 bha a h-uile sian ... bha an ceann air a bhith air a thoirt dheth.听 Ach an uair sin, chitheadh sibh caran is an uair sin ... bha e gu math dorcha, cha mh貌r mar gum biodh ... oh chan eil fhios a鈥檓, caran mar gum biodh coineanach no rudeigin. Dh鈥檌th sinn e 鈥 ach an uair sin nuair a dh鈥檌th esan e ... fhuair e am peilear! Bha am peilear fhathast na bhroinn. Ach tha mi smaointinn gu bheil rudan mar sin meadhanach fasanta. Cha chanainn gun ithinn fe貌rag ann an risotto a-rithist.


Cathy :听 Chan ithinns鈥 fe貌rag, mar a thuirt am fear eile, full stop!

S霉il air a' Mhapa 15

Motherwell ann an Siorrachd Lannraig. Tobermory ann an Muile. 顿猫 tha anns a鈥 chumantas eadar an d脿 ainm sin? Uill, tha iad an 矛re mhath co-ionann. Tha iad le ch猫ile a鈥 ciallachadh 鈥榳ell of the Virgin Mary鈥. 鈥橲 e a鈥 Gh脿idhlig air Motherwell Tobar na M脿thar 鈥榯he well of the mother鈥. Tha an t-ainm a鈥 comharrachadh seann tobar a bha co-cheangailte ri Moire, M脿thair 脤osa. Bha an tobar far a bheil Ladywell Road an-diugh. Tha Ladywell cuideachd a鈥 ciallachadh 鈥楾obar na M脿thar鈥. Tha grunn 脿iteachan ann am Breatainn air a bheil 鈥楲adywell鈥 mar ainm. Bha na seann daoine gu tric a鈥 d猫anamh ceangal eadar tobraichean agus naomh, no pearsa 脿s a鈥 Bh矛oball. Bha tobraichean f矛or chudromach agus bha feadhainn dhiubh pr矛seil do na daoine eadhon mus t脿inig Cr矛osdachd.


Agus Tobermory ann am Muile? Uill, tha sin follaiseach gu le貌r, nach eil? Tobar Mhoire 鈥榯he well of Mary鈥. A-rithist bha tobar ann a bha co-cheangailte ri Moire.


Chan eil baile seach baile 鈥 Tobar na M脿thar no Tobar Mhoire 鈥 a鈥 nochdadh air na mapaichean as sine de dh鈥橝lba. Cha robh na bailtean m貌r aig an 脿m sin. Tha iad a鈥 nochdadh anns an t-seachdamh agus san ochdamh linn deug 鈥 ach chanainn gun robh na h-ainmean fh猫in air bilean an t-sluaigh airson 霉ine mh貌r roimhe sin. Agus air na f矛or sheann mhapaichean, chan e 鈥楳ull鈥 a th鈥 air an eilean, ach 鈥楳ula鈥 鈥 coltach ris a鈥 Gh脿idhlig. Tapadh leibh airson 猫isteachd.

Oisean a鈥 Ghr脿mair 15: Notaichean

1. 鈥揂DH听听 (鈥榳ould / could鈥)


Ailean D貌mhnallach (鈥楩easgar: Biadh Annasach鈥)


鈥淭hill e dhachaigh is (an) rud ne貌nach bha seo ... chan aithnicheadh sibh buileach d猫 rud a bh鈥 ann. Ach an uair sin chitheadh sibh 鈥 bha e gu math dorcha, cha mh貌r mar gum biodh ... oh chan eil fhios a鈥檓, caran mar gum biodh coinneanach no rudeigin.鈥澨
鈥淗e came home with this strange thing 鈥 you 肠辞耻濒诲苍鈥檛 quite recognise/identify what it was. But then you could see 鈥 it was quite dark, almost as if, oh I don鈥檛 know, kind of like a rabbit or something.鈥


Eisimpleirean eile:


础滨罢贬狈滨颁贬听 鈥榬ecognise, identify鈥


顿丑鈥檃颈迟丑苍颈肠丑别补诲丑 esan a h-uile duine a bha ann.听听听听
鈥楬e could recognise / would recognise everyone that was there.鈥櫶
Chan aithnicheadh tu d猫 bha fon phlaide.听听听听
鈥榊辞耻 肠辞耻濒诲苍鈥檛 identify what was under the blanket.鈥


滨罢贬听听 鈥榚补迟鈥


顿丑鈥檌迟丑别补诲丑 a鈥 chlann rud sam bith.听听听听
鈥楾he children would eat 补苍测迟丑颈苍驳.鈥
A bheil fe貌il sam bith ann nach itheadh 蝉颈产丑?听听听听
鈥業s there any meat you wouldn鈥檛 eat?鈥櫶


CLUINN听听 鈥榟别补谤鈥


Chluinneadh tu t脿irneanaich fad 脿s.听听听听
鈥榊辞耻 could hear thunder away in the distance.鈥
Cha chluinneadh sibh buileach de bh鈥 ann.听听听
鈥榊辞耻 肠辞耻濒诲苍鈥檛 quite hear what it was.鈥


顿脠础狈


顿猫 诲丑猫补苍补诲丑 tu mura robh thu ag obair?听听听听
鈥榃丑补迟 would you do if you weren鈥檛 working?鈥
Cha 诲丑猫补苍补诲丑 e diofar sam bith co-dhi霉.听听听听
鈥业迟 wouldn鈥檛 make any difference anyway.


FAIC听听 鈥荣别别鈥


Chitheadh tu sneachd air na beanntan.听听
鈥榊辞耻 could see snow on the hills.鈥櫶
Am faiceadh sibh m貌ran de na bha a鈥 dol?听听听听
Could you see much of what was going on?鈥


2.听 鈥揑NN听 (鈥揳dh + mi)听 &听 鈥揂惭础滨顿 (-adh + sinn)听听听 (鈥業 would鈥 & 鈥榃e would鈥)


(Faicibh cuideachd BEAG AIR BHEAG 3, 笔谤貌驳谤补尘补苍 9 & 10.)


Ailean D貌mhnallach (鈥楩easgar: Biadh Annasach鈥)


Cha chanainn gun ithinn fe貌rag ann an risotto a-rithist.鈥澨
I 肠辞耻濒诲苍鈥檛 say that I would eat squirrel in a risotto again.鈥澨


Cathy Dh貌mhnallach (鈥楩easgar: Biadh Annasach鈥)


Chan ithinns鈥 fe貌rag, mar a thuirt am fear eile, full stop!鈥澨
I wouldn鈥檛 eat squirrel full stop (as they say).鈥 (鈥榓s the other fellow said鈥)


M脿rtainn D貌mhnallach (鈥楲organ M鈥 脪ige鈥):


Latha 脿lainn a bh鈥 ann, is chitheamaid a-null gu Ge脿rrloch.鈥澨
鈥淚t was a beautiful day, and we could see over to Gairloch鈥.听


鈥淟atha 脿lainn a bh鈥 ann gun teagamh, is chitheamaid Ge脿rrloch thall mu ar coinneamh gun dragh sam bith.鈥澨
鈥淚t was a beautiful day, certainly, and we could see Gairloch over across from us without any problem.鈥


Is a鈥 tionndadh mu dheas, chitheamaid na caoil a鈥 sn脿gail eadar Ratharsair is an t-Eilean Sgitheanach.鈥澨
鈥淎nd turning west we could see the kyles slinking between Raasay and Skye.鈥澨


鈥淏ha an t-adhar gorm gun sg貌th ach gun robh str矛ochd fhada de che貌 b脿n a鈥 s矛or leudachadh听 脿rd, 脿rd os ar cionn. Cho 脿rd is nach cluinneamaid einnsean a鈥 phl猫an.鈥澨
鈥淭he sky was blue without a cloud, except that there was a long trail of white vapour getting wider and wider high up above us. So high that we 肠辞耻濒诲苍鈥檛 hear the plane鈥檚 engine.鈥澨


Eisimpleirean eile:


础滨罢贬狈滨颁贬听听 鈥榬ecognise, identify鈥


顿丑鈥檃颈迟丑苍颈肠丑别补诲丑 mi: DH鈥橝ITHNICHINN听听听听
顿丑鈥檃颈迟丑苍颈肠丑别补诲丑 sinn: DH鈥橝ITHNICHEAMAID

顿丑鈥檃颈迟丑苍颈肠丑颈苍苍 a h-uile duine a bha ann.听听听听
I could identify / I would identify everyone that was there.鈥櫶
Chan aithnicheamaid d猫 bha fon phlaide.听听听听
We 肠辞耻濒诲苍鈥檛 identify / wouldn鈥檛 identify what was under the blanket.鈥


滨罢贬听听 鈥榚补迟鈥


顿丑鈥檌迟丑别补诲丑 mi: DH鈥橧THINN听听听听听听听听听
顿丑鈥檌迟丑别补诲丑 sinn: DH鈥橧THEAMAID

顿丑鈥檌迟丑颈苍苍 rud sam bith.听听听听
I would eat 补苍测迟丑颈苍驳.鈥
Chan itheamaid fe貌il sam bith nach robh air a bruich gu ceart.听听听听
We wouldn鈥檛 eat any meat that wasn鈥檛 properly cooked.鈥櫶


CLUINN听听 鈥榟别补谤鈥


Chluinneadh mi: CHLUINNINN听听听听听听听听听
Chluinneadh sinn: CHLUINNEAMAID

Chluinninn t脿irneanaich fad 脿s.听听听听
I could hear thunder away in the distance.鈥
Cha chluinneamaid buileach de bh鈥 ann.听听听
We 肠辞耻濒诲苍鈥檛 quite hear what it was.鈥


顿脠础狈听听 鈥榙辞/尘补办别鈥


Dh猫anadh mi: DH脠ANAINN听听听听听听听听听
Dh猫anadh sinn: DH脠ANAMAID

顿猫 诲丑猫补苍补颈苍苍 脿s d鈥 aonais?听听听听
鈥榃丑补迟 would I do without you?鈥
顿猫 诲丑猫补苍补尘补颈诲 脿s aonais satnav?听听听听
鈥榃丑补迟 would we do without satnav?鈥


FAIC听听 鈥荣别别鈥


Chitheadh mi: CHITHINN听听听听听听听听听
Chiteadh sinn: CHITHEAMAID

Chithinn sneachd air na beanntan.听听听听
I could see snow on the hills.鈥櫶
Chan fhaiceamaid m貌ran de na bha a鈥 dol.听听听听
We 肠辞耻濒诲苍鈥檛 see much of what was going on.鈥

听听
CAN听听 鈥荣补测鈥


Chanadh mi:听听 CHANAINN听听听听听听听听听
Chanadh sinn:听听 CHANAMAID

Chanainn gur e mearachd a bh鈥 ann.听听听
鈥業 would say it was a mistake.鈥櫶
Chanamaid An Tunnag ris.听听听听
鈥榃e would call him / We used to call him The Duck.鈥櫶


Thoiribh an aire:


Cleachdaibh听 鈥揑NN听 an 脿ite听 鈥揳dh mi
m.e.听听 Dh猫anainn,听听 Chithinn,听听 Chanainn,听听 Bhithinn听听听 etc


Cleachdaibh听 鈥揂DH SINN听听 NO听听听 鈥揂惭础滨顿
m.e.听听 Dh猫anadh sinn,听 Chitheadh sinn,听听 Chanadh sinn,听听 Bhitheadh sinn听听 etc.
NO听听听听 Dh猫anamaid,听听 Chitheamaid,听听 Chanamaid,听听 Bhitheamaid听听听 etc


Abairt na Seachdain

Na feann am fiadh gus am faigh thu e!

Broadcasts

  • Sun 26 Jun 2016 21:30
  • Wed 29 Jun 2016 12:00
  • Wed 29 Jun 2016 22:00
  • Sun 3 Jul 2016 10:30
  • Sun 9 Oct 2016 21:30
  • Wed 12 Oct 2016 12:00
  • Wed 12 Oct 2016 22:00
  • Sun 16 Oct 2016 10:30
  • Sun 3 Oct 2021 21:30
  • Wed 6 Oct 2021 12:00
  • Wed 6 Oct 2021 22:00
  • Sun 10 Oct 2021 10:30

Podcast