Ö÷²¥´óÐã

1 Prélude
2 Danse du rouet [Dawns y Droell Nyddu] – Golygfa –
3 Pavane de la Belle au bois dormant [Pavane y Forwyn Gwsg] – Trawsgyweiriad –
4 Les entretiens de la Belle et de la Bête [Sgwrs rhwng y Rhiain a’r Bwystfil] – Trawsgyweiriad –
5 Petit Poucet [Bodyn Bach] – Trawsgyweiriad –
6 Laideronnette, Impératrice des Pagodes – Trawsgyweiriad – [Y Ferch Fach Hyll, Ymerodres y Pagodâu]
7 Le jardin féerique [Gardd y Tylwyth Teg] – Apotheosis

Roedd gan Ravel un o’r doniau mwyaf cywrain at offeryniaeth yn hanes cerddoriaeth, a dyna sut roedd yn gallu trefnu gweithiau pobl eraill gystal (Pictures at an Exhibition Mussorgsky, er enghraifft) yn ogystal â’i waith ei hun. Cafodd nifer o’i weithiau a ddechreuodd ar gyfer y piano eu trawsnewid fel hyn, a’r un fwyaf disglair ydy Mother Goose. Cyfres ar gyfer deuawd piano i ddau blentyn ifanc, talentog yn amlwg, ei ffrindiau agos oedd hon yn wreiddiol. Mae’r pum darn gwreiddiol yn bortreadau lliwgar o gymeriadau mewn straeon tylwyth teg a fyddai wedi bod yn gyfarwydd iawn i’r plant, gyda’r Rhiain a’r Bwystfil a Tom Thumb yn eu plith. Roedd hynny yn 1910; flwyddyn yn ddiweddarach trefnodd y pum darn a’u hymestyn i fale a berfformiwyd am y tro cyntaf yn y Théâtre des Arts ym Mharis ym mis Ionawr 1912.

Er mwyn trawsnewid Mother Goose o gyfres i fale roedd yn rhaid iddo ymestyn y gerddoriaeth yn ogystal ag ad-drefnu rhai o’r caneuon gwreiddiol i sicrhau naratif cydlynol a oedd yn canolbwyntio ar y Forwyn Gwsg, lle mae’r prif gymeriad, y Dywysoges Florine, yn pigo ei bys ar y droell nyddu ac wrth iddi syrthio i gysgu mae cymeriadau chwedlonol o gyfres wreiddiol Ravel yn ymweld â hi yn ei breuddwydion.

Dyma’r union ddeunydd a oedd wrth fodd Ravel – ac mae’r byd hwnnw’n cael ei ail-greu’n llawn bywyd yn y Prélude newydd, gyda math disglair o hud a lledrith sy’n tywys y gwrandawr ar daith i ffwrdd o bethau beunyddiol. Mae ‘Dawns y Droell Nyddu’ ar ei newydd wedd yn dod nesaf, ac mae Ravel yn cyfleu’n wych yr elfennau tywyllach o dan ei symlrwydd ymddangosiadol wrth i’r Dywysoges gwrdd â’r hen wraig ger y droell. Mae hi’n baglu ac yn pigo’i bys ar werthyd y droell nyddu. Yn y Pavane, sydd â haws difrifol o hardd, mae’r hen wraig yn datgelu mai hi ydy’r Dylwythen Deg. Wrth i ddau was ymddangos mae’n eu gorchymyn i warchod y Dywysoges a sicrhau ei bod hi’n breuddwydio’n braf.

Mae’r drydedd olygfa’n cyferbynnu â’r Rhiain a’r Bwystfil, gydag un yn cynnwys dau glarinét mewn rhythm waltz, a’r llall yn cynnwys lletchwithdod isfasŵn. Ond wrth i gariad y Rhiain droi’r Bwystfil yn Dywysog hardd, mae Ravel yn tanlinellu’r trawsnewidiad hwnnw gyda glissandi telyn llachar. Mae’r Bodyn Bach – neu Tom Thumb fel rydym yn tueddu i’w alw – yn dod i mewn nesaf. Mae’n nosi, ar gyrion y goedwig. Mae Tom yn taenu briwsion bara fel nad yw’n mynd ar goll, ond mae’r adar yn eu bwyta, ac mae cynnydd herciog y gerddoriaeth – unwaith eto – yn adrodd stori nad oes angen ei hesbonio. Rydyn ni’n teithio i’r Dwyrain cyfriniol yn ‘Y Ferch Fach Hyll’, ac mae Ravel yn creu naws egsotig ei bwnc gyda’r defnydd o raddfeydd pentatonig a synau tebyg i glychau.

Wrth i ni ddod at ‘Ardd y Tylwyth Teg’ mae hi’n gwawrio ac mae’r Tywysog yn cyrraedd i ddihuno’r Dywysoges gyda chusan. Dyma un o seinweddau mwyaf hudolus Ravel; mae’n gywrain ac yn llawn tynerwch arallfydol; wrth i’r Dylwythen Deg ymddangos a bendithio’r cwpl mae’r bale yn gorffen yn yr un modd â’r chwedlau gorau gyda’r Tywysog a’r Dywysoges yn byw’n hapus am byth.

Nodyn y rhaglen © Harriet Smith