Rownd 1, rhaglen 7, 9 Mehefin 2013: Neuadd Ffostrasol
听
Heno oedd ymweliad cyntaf Y Talwrn erioed 芒 Neuadd Ffostrasol.
听
O leia dyna ddwedodd aelod o bwyllgor y neuadd wrtha鈥檌 funudau cyn cychwyn ricordio. Ac fe gyhoeddais hynny i鈥檙 dorf frwd a lenwai鈥檙 neuadd yn gyfforddus.
听
Ond, yn 么l y modd yr oedd gwraig un o dalyrnwyr mwya' profiadol y parthau hyn yn ysgwyd ei phen, mae鈥檔 bosib nad gwir y gair!
听
Ta waeth am hynny, un o dimau mwya鈥� profiadol y gyfres, sef Crannog, oedd yn feistri corn heno.
听
Nid pob t卯m fyddai wedi llwyddo i oroesi鈥檙 golled a gawsant bedair blynedd yn 么l pan fu farw un o鈥檜 haelodau mwya鈥� disglair, ac un o ddynion mawr y Gymru Gymraeg, sef Dic Jones.
听
Roedd Dic yn dalyrnwr dansierus, yn gystadleuol wrth reddf, ac yn brawf digamsyniol nad cyfres i brentisiaid yn unig mo鈥檙 Talwrn.
听
Ac roedd Cymro mawr arall yn destun i heno, sef y Dr Meredydd Evans, cywydd deg-marc y byddai Dic ei hun wedi bod yn browd ohono.
听
Roedd awdur y cywydd hwnnw, Idris Reynolds, wedi gweithio cywydd arall ar gyfer yr ornest hefyd.
听
Gwaetha鈥檙 modd, at dasg y gerdd rydd neu gerdd mewn mydr ac odl y gweithiodd e鈥檙 ail gywydd hwn, a hynny ar y testun 鈥榊sgol鈥�:
听
(Y model Scandinafaidd o Ysgol y Goedwig lle dysgir y plant yn yr awyr iach)
Yn y coed ' sdim drws yn cau
Na welydd i feddyliau
Mewn ysgol a leolwyd
Hwnt i gloriau llyfrau llwyd,
A chae o weld o'i chylch hi
Sy' heddiw'n gampws iddi.
Un dd么l o stafelloedd yw,
Un goedwig o ddysg ydyw.
Mae sgrifen yn amgenach
Ar bedwar mur awyr iach
Ac ar lwyfan y canu
Y sgwlyn yw'r deryn du.
Mae i'r gwersi stor茂wr,
Gyda'i chwedlau gorau g诺r,
A rhamant chwedel felen
Ddaw 芒 lliw i dirwedd llen.
O gainc i gainc deffro gwig
A wna Gwydion y Goedwig.
听
Crannog听
听
Cafodd y Meuryn a鈥檙 Prifardd o Frynhoffnant sgwrs ddiddorol iawn cyn yr ornest, a minne鈥檔 gorfod esbonio nad oeddwn i鈥檔 derbyn cerdd mewn mesur caeth (fel cywydd Idris) mewn cystadleuaeth a oedd yn nodi鈥檔 benodol fod angen naill ai cerdd rydd neu gerdd mewn mydr ac odl.
听
A bu Idris yn tynnu coes y Meuryn gan ei atgoffa o ym 2009!
听
Ond fe ddwedodd e hefyd: 鈥楾i yw鈥檙 Meuryn!鈥� 听Ac, i鈥檙 Meuryn hwn, beth bynnag, nid cerdd mewn mydr ac odl yw cerdd yn y mesurau caeth.
听
Mae cerdd mewn mydr ac odl yn cynnwys mydr sydd yn guriad rheolaidd o fewn llinell, a thros uned o linellau e.e.
听听听听听听听听听听听听听听听 鈥�Mae DAIL y COED yn YSTRad FFLUR鈥� (sillaf 1 yn wan, sillaf 2 yn gryf; 3 yn wan, 4 yn gryf ayyb).
听
Mae hawl, wrth gwrs, cynnwys cynghanedd mewn llinell fydr-ac-odl, e.e.
听听听听听听听听听听听听听听听 鈥�Mae DAIL y COED am ADael C脗N鈥�.
听
Ond afreolaidd drwyddi draw yw patrymau curiadau鈥檙 mesurau caeth. Discuss!
听
Cafwyd sawl cynnig ychwanegol gan Crannog, ond doedd y ddau d卯m arall, sef Talybont a Tanau Tawe (ie, tanau, nid tannau!) heb fod yn segur chwaith.
听
Hoffais i ergyd y pennill hwn o gyngor i gynghorydd:
听
Os wyt yn annibynnol,
Ag egwyddorion dethol,
Dilynna nico dros y d诺r,
Ti鈥檔 si诺r o gael dy ethol.
听
Talybont
听
Tra bod un o鈥檙 englynion ychwanegol i 鈥楥ystadleuaeth鈥� yn trin y testun gosod mewn modd annisgwyl a thrawiadol:
听
Dros 诺r a鈥檌 iachawdwriaeth 鈥� y diafol
a鈥檙 dwyfol fyn gecraeth.
Ni fusgrell; er gwell, er gwaeth,
glynwn wrth Groes Rhagluniaeth.
听
Tanau Tawe
听
A dyna gynnig dehongliad newydd i ni ar y 鈥榯anau鈥� yn eu henw!
听
I glywed rhaglen ddiweddaraf y Talwrn a darllen a chlywed clipiau o'r听cerddi ddaeth i'r brig听ewch i听wefan听
- 听