|  |
 |
 |
 |
|
|
|
|
 Hawl i'r Gymraeg
Torri llwybr clir drwy ddryswch deddf iaith
Adolygiad Gwilym Owen o Hawl i'r Gymraeg gan Gwion Lewis. Lolfa. 拢7.95.
Mae'n rhaid imi gyfaddef bod clywed y tri gair "Deddf Iaith Newydd" yn peri i mi ddyfylu g锚n a sgrechian.
Mae yna gymaint o drafod, dadlau, cecru a rhethregu wedi bod dros y blynyddoedd diwethaf nes bod y pwnc bron 芒 chodi'r pych ar rywun.
A hynny mae'n debyg oherwydd bod y dadleuon wedi troi yn eu hunfan cyhyd nes achosi pendro.
Yr hyn oedd ei angen ers tro oedd i rywun eistedd i lawr a mynd ati i bwyso a mesur beth yn union ydi safle'r iaith Gymraeg ochr yn ochr 芒'r gyfraith.
Ac wele o'r diwedd, oleuni - goleuni drwy gyfrwng cyfrol newydd, ddeallus, ddysgedig, gan feddyliwr cyfreithiol ifanc a disglair.
Cyrraedd eu hanterth
Ar Faes Prifwyl Caerdydd gwelodd campwaith Gwion Lewis, Hawl i'r Gymraeg, olau dydd a diolch i wasg Y Lolfa am fentro cyhoeddi cyfrol o'r fath.
A gwneud hynny mewn cyfnod pan yw'r trafodaethau gwleidyddol ar ddyfodol y Gymraeg yn cyrraedd eu hanterth.
Ac mi fyddai'n dda pe byddai'r gwleidyddion hynny yn pori'n fanwl drwy yr hyn sydd gan Gwion Lewis i'w ddweud.
Ac o s么n am ddweud mae'r llyfr hwn yn enghraifft berffaith o sut i fynd ati u gyflwyno dadl dros hawliau siaradwyr Cymraeg i'w defnyddio gydag urddas ac mai dyma ddylai fod yn brif hanfod i unrhyw ddeddfwriaeth newydd.
Mae graen ar ieithwedd y gyfrol sy'n llwyddo i gyflwyno materion astrus cyfreithiol mewn dull syml a chaboledig.
Yn wir mae ei lifeiriant geiriol yn peri syndod i'r darllenydd!
manylder ysgolheigaidd
Er bod Gwion Lewis o'r cychwyn yn ei gwneud hi'n gwbl glir mai pwrpas ysgrifennu Hawl i'r Gymraeg ydi profi na fydd y gyfraith yn ddigonol nes ei bod hi'n cydnabod fod gan siaradwyr Cymraeg yr hawl i ddefnyddio'r iaith - eto mae o'n mynd ati i brofi ei safbwynt gyda manylder ysgolheigaidd.
Mae o'n dadansoddi safle iaith yng nghyswllt hunaniaeth, y gyfraith ryngwladol ac Ewrop cyn cyrraedd ei bennod olaf bwysicaf, Y Gymraeg a Chyfraith Lloegr.
Ac o safbwynt y ddadl wleidyddol sydd yn debyg o ferwi drosodd yn ystod y misoedd nesaf mae'r hyn sydd gan Gwion Lewis i'w ddweud wrth drafod y cyfnod o 1536 i 1993, Deddf Yr iaith Gymraeg 1993, Bwrdd yr Iaith Gymraeg, Statws Ddiffygiol a Hawl i'r Gymraeg o bwysigrwydd mawr.
Gwendidau amlwg
Mae ei ddadansoddiad o wendidau amlwg Deddf 1993 wedi bod yn agoriad llygaid i mi ac ni fydd darllen ei sylwadau diflewyn ar dafod am Fwrdd yr Iaith Gymraeg dros y blynyddoedd yn gwneud darllen difyr naill ai i aelodau'r Bwrdd nac ychwaith i'w swyddogion.
Mae'n awgrymu mai prin iawn ydy profiad yr aelodaeth mewn cynllunio ieithyddol ac nad yw'r unig aelod sydd yn brofiadol yn y maes yn arddangos llawer o flaengarwch nac arweiniad.
Ond wedi'r holl ddadansoddi a phwyso a mesur mae Gwion Lewis yn mynd ati i gyhoeddi fod angen datganiad fel man cychwyn ar gyfer Deddf Iaith newydd - a dyma mae o'n awgrymu:
"Y mae gan bobl Cymru yr hawl i ddefnyddio'r Gymraeg, cyn belled ag y bo hynny'n rhesymol o dan yr amgylchiadau."
Ac mae o'n bendant o'r farn y byddai hynny yn fan cychwyn di-sigl ar gyfer deddf sy'n cynnwys hawliau'r Cymro Cymraeg yn ei gyswllt a'r sector breifat a'r sector gyhoeddus.
'Senedd Genedlaethol Gymraeg'
Ac mae o'n bendant hefyd yn cyhoeddi mai "Senedd Genedlaethol Gymraeg yn unig all gynnal y drafodaeth sydd ei hangen os yw urddas siaradwyr Cymraeg yn mynd i gael ei barchu."
A dyna pam, fel yr awgrymais ar y cychwyn, y dylai gwleidyddion ein Cynulliad Cenedlaethol o bob plaid fynd ati i ddarllen campwaith Gwion Lewis.
O'm rhan fy hun rydw i'n sicr y bydden nhw yn ei chael hi'n anodd iawn i wrthod ei ddadleuon gan nad pentyrru rhethreg na propaganda mae'r meddyliwr deallus hwn ond yn hytrach profi drwy gyfrwng penodau ac adnodau cyfreithiol fod Deddf Iaith newydd gynhwysfawr nid yn unig yn rhesymol ond yn hanfodol os yw'r genedl am deithio ymlaen tuag at ryddid gwleidyddol.
Wyddoch chi be; ar 么l darllen campwaith Gwion Lewis dydi'r tri gair, 'Deddf Iaith Newydd' ddim yn 'boring' o gwbl!
 |
Ychwanegwch eich sylwadau i'r dudalen fan hyn:
|
|
|
|
|
|  | |  | |  | |  | | |  S么n amdanynt
Rhestr o'r holl lyfrau sydd wedi cael sylw ar 主播大秀 Cymru'r Byd.
|
|
|
|  | |  | | |  Gair am air:
Detholiad o ddyfyniadau - ydych chi'n gwybod pwy yw'r awdur?
|
|
|
|
|
|
Llyfrau - gwefan newydd
Teulu L貌rd Bach
Petrograd
L么n Goed
Silff y llyfrau diweddar
Hanner Amser
Deryn Gl芒n i Ganu 
Awduron Cymru
Roger Boore
Nadolig a Rhagfyr 2008
Dolennau defnyddiol