Drysu'n lan
Tryloywder yw un o hoff eiriau gweinidogion y llywodraeth. Mae popeth sy'n digwydd yn y Bae a Pharc Cathays i fod yn agored a dealladwy. Sut mae esbonio'r gyllideb felly- dogfen sydd, hyd yn oed yn nhermau dogfennau ariannol cymhleth, yn hynod o anodd ei darllen a'i deall.
Y rheswm am hynny yw newid sylfaenol yn y ffordd y mae llywodraeth y cynulliad yn gweithredu. Yn lle cyllideb gwbwl eglur lle mae pob un darn o wariant a'i linell ei hun yr hyn a geir yw cronfeydd mawr o arian lle bydd gwahanol brosiectau a chynlluniau yn cystadlu yn erbyn ei gilydd am gyllid.
Cymerwch yr adran dreftadaeth, un o'r adrannau sy'n gwneud yn dda, fel enghraifft. Dros y tair blynedd nesaf fe fydd gwariant yr adran yn cynyddu'n sylweddol ond sut fydd yr arian hwnnw'n cael ei wario? Yn yr hen ddyddiau fe fyddai'n bosib gweld o'r gyllideb faint yn union fyddai gan Y Cyngor Celfyddydau neu'r Cyngor Llyfrau i wario ond nid felly mae pethau bellach. Mae’r gwariant ar linellau'r cyrff ariannu bellach ond yn cyfeirio at eu costau gweinyddol. Mae'r arian a ddosberthir ganddynt i gyd bellach yn rhan o un gronfa fawr sef y gronfa ddiwylliant. Mae'n bosib gweld o'r gyllideb faint fydd yn y gronfa honno ond does 'na ddim arwydd pwy fydd yn derbyn beth ohoni.
Mae'r un newid i'w weld ar draws y gyllideb. Yn enghraifft fwyaf amlwg yw cronfa newydd o’r enw SCIB- y bwrdd cyfalaf strategol.
Mae'r union ffordd y bydd y bwrdd hwnnw yn gweithio'n gwbwl anelwig. Dyw gweinidogion a gweision sifil ddim hyd yn oed yn gallu dweud pwy yn union fydd yr aelodau ond mae'n gorff hynod bwerus. Yn y bôn yn lle cael eu cronfeydd cyfalaf ei hun fe fydd adrannau a gweinidogion unigol yn gorfod gwneud ceisiadau i SGIB am brosiectau unigol. Fe fydd yn rhaid dadlau achos ysbyty yn erbyn ffordd er enghraifft gyda gwerth cynllun yn cael ei fesur yn erbyn amcanion y llywodraeth.
Nawr, mae 'na gryn sylwedd i'r syniad yma gan rwystro'r sefyllfa lle mae un adran yn chwilio am brosiect ar gyfer ei harian tra bod adran arall yn crafu am geiniogau ar gyfer cynllun llawer mwy pwysig. Ond canlyniad yn newid y bydd deall a scriwtineiddio'r gyllideb yn hynod o anodd eleni ac mae hynny'n siwtio’r llywodraeth i'r dim.
Golygydd Materion Cymreig y Ö÷²¥´óÐã yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
