Ö÷²¥´óÐã

Explore the Ö÷²¥´óÐã
Mae’r dudalen yma wedi cael ei harchifo ac nid yw’n cael ei diweddaru bellach. Mwy am dudalennau sydd wedi eu harchifo.

LLUN
17eg Tachwedd 2014
Hygyrchedd
Geiriau Yn Unig
Papurau Bro

Ö÷²¥´óÐã Ö÷²¥´óÐãpage
Ö÷²¥´óÐã Cymru
Ö÷²¥´óÐã Lleol

CymruGoOrGoDdCanolDeOrDeDd
»

Canolbarth

Newyddion Lleol

Chwaraeon

Y Tywydd

Teithio

Bywyd Bro

Digwyddiadau

Papurau Bro

Trefi

Oriel yr Enwogion

Hanes

Lluniau

³Ò·É±ð²µ²¹³¾±ð°ùâ³Ü

Eich Llais

Ö÷²¥´óÐã Vocab
OFF / I FFWRDD
» Turn ON
Troi YMLAEN
» What is VOCAB? Beth yw GEIRFA?
Ìý

Ymateb

Cymorth

Wedi mwynhau'r ddalen hon?
Anfonwch hyn at gyfaill!

Ìý
Llais Aeron
Edward Prosser Rhys Edward Prosser Rhys
Rhagfyr 2005
Y Newyddiadurwr a'r Cyhoeddwr.
Ganwyd ef ar 4 Mawrth 1901 yn fab i David ac Elizabeth Rhys, Pentremyny' ger capel Bethel, Trefenter ac ef oedd yr ieuengaf o saith o blant.

Gôf oedd y tad a symudodd y teulu i dyddyn Morfa-du ym Mawrth 1918. Yno y deuai ei ddau gyfaill (a dau fardd) B.T. Hopkins a J. M. Edwards i ymweld ag e pan oeddent yn fechgyn ifanc.

Mynychodd Prosser Ysgol Gynradd Cofadail ond ni fu'n hapus yno hyd ei flwyddyn olaf, 1913 - 1914, pryd y daeth M.D. Morgan o Gilcennin yn brifathro ac ef a greodd ddiddordeb mewn llenyddiaeth yn Prosser a'i gefnogi i ysgrifennu.

Llwyddodd i ennill ysgoloriaeth i fynd i Ysgol Ramadeg Ardwyn Aberystwyth yn 1914 ond gorfod iddo adael ymhen blwyddyn oherwydd y dicau (tuberculosis), clefyd a'i poenodd weddill ei fywyd. Dechreuodd ysgrifennu erthyglau i r 'Cymro' a'r 'Darian' yn ifanc ar destunau fel 'Diwrnod o Eira', Mynd i Ffair Calangaeaf' a 'Cwrdd Gweddi r Mynydd'.

Aeth i Nantymoel ym mis Awst 1915 at ei frawd John, a oedd yn löwr a dechreuodd weithio fel clerc yng nglofa'r 'Ocean'. Bu yno am flwyddyn a chafodd driniaeth ddyddiol gan Dr. Thomas, meddyg medrus, a thorrwyd un o'i fysedd i ffwrdd. Oherwydd ei salwch, dychwelodd i'r Morfa-du at ei rieni o 1916 hyd 1919. Yn y cyfnod hwn bu'n brysur yn cystadlu mewn eisteddfodau lleol ac oherwydd ei lwyddiant, daeth yn enwog dros gylch eang fel bardd ifanc addawol iawn. Darllenai yn eang, farddoniaeth Gymraeg a Saesneg, a dechreuodd ysgrifennu colofn wythnosol i'r 'Cymro' yn 1916.

Erbyn 1919 'roedd yn ddigon iach a chryf i fynd yn newyddiadurwr gyda'r 'Welsh Gazette' yn Aberystwyth. Nid oedd yn hapus iawn yno a chafodd swydd gyda'r 'Herald' yng Nghaernarfon yr un flwyddyn. Yn 1921 gwerthwyd 'Y Faner ac Amserau Cymru' i gwmni'r 'Cambrian News' a dychwelodd Prosser Rhys i Aberystwyth yn 1922 ac yntau ond yn 23 oed. Bu'n olygydd llwyddiannus iawn gan godi cylchrediad 'Y Faner' yn sylweddol o 1924 i 1925.

'Roedd Prosser yn llawn brwdfrydedd dros bopeth Cymraeg. Bu'n gefnogol i 'Urdd Gobaith Cymru', a sefydlwyd yn 1922 ac i 'Blaid Cymru' a sefydlwyd yn 1925. Bu'n gyd-olygydd y 'Ddraig Goch' gyda Saunders Lewis ac Iorwerth Peate.

Datblygodd yn ŵr busnes llwyddiannus. Sefydlodd y Clwb Llyfrau Cymraeg yn 1937 a Gwasg Aberystwyth. Gofynnodd am enwau pobl oedd yn barod i brynu 4 llyfr Cymraeg y flwyddyn am hanner coron yr un a bu'r cynllun yn llwyddiannus iawn. Yn olaf, prynodd 'Y Faner' a symudodd y teulu i w cartref newydd yn 33 North Parade, Aberystwyth yn 1936 gan droi r parlwr yn Swyddfa Golygydd Y Faner.

Gwaethygodd ei iechyd o 1942 i 1945 a bu yn yr ysbyty fwy nag unwaith ond daliai ati i weithio. Bu farw yn Ysbyty Aberystwyth ar 6 Chwefror 1945 yn 43 oed a chladdwyd ef ym mynwent y dref.

Er na chafodd gyfleusterau addysg ac o gofio iddo frwydro trwy ei oes yn erbyn salwch difrifol, mae'n rhyfedd cymaint a gyflawnodd mewn oes fer. Yn ei gofiant ardderchog i Prosser Rhys, dywed Richard Hinks, iddo wneud amryw o gymwynasau mawr i Gymru, golygodd bapur cenedlaethol Gymraeg; estynnodd ffiniau byd cyhoeddi Cymraeg, trwy sefydlu Gwasg Aberystwyth a Chlwb Llyfrau Cymraeg ac ychwanegodd at gyfoeth barddoniaeth Gymraeg.

Llyfr ardderchog arall sy'n rhoi cefndir Prosser Rhys a'i ffrindiau yw 'Beirdd y Mynydd Bach' (golygydd Emyr Edwards) yng nghyfres 'Bro a Bywyd'.

Mwy am Prosser Rhys yma.


Cyfrannwch
Cyfrannwch i'r dudalen hon!

Ychwanegwch eich sylwadau i'r dudalen fan hyn:
Enw a lleoliad (e.e. Angharad Jones o Lanymddyfri):

Sylw:




Mae'r Ö÷²¥´óÐã yn cadw'r hawl i ddewis a golygu sylwadau. Darllenwch sut i wneud y siwr caiff eich sylwadau eu cyhoeddi. I anfon cyfraniad mwy, cysylltwch â ni.


0
C2 0
Pobol y Cwm 0
Learn Welsh 0
Ö÷²¥´óÐã - Cymru - Bywyd - Pobl - A-B


About the Ö÷²¥´óÐã | Help | Terms of Use | Privacy & Cookies Policy
Ìý