Syniad y Parchg. Basil Jenkyns oedd yr Ŵyl gyntaf yn 2004, yn fuan wedi iddo symud i'r Glais o Abercraf, ar ôl llawdriniaeth am ben-lin newydd. Tra'n cerdded yn hamddenol o amgylch y pentref, sylwodd fod yna erddi diddorol a phrydferth yno, a gofynnodd Basil i'r garddwyr am agor eu gerddi i'r cyhoedd, er mwyn codi arian tuag at 'Ymchwil Cancr'.
Atebion swil gafodd, gan i'r garddwyr honni nad oeddent ddigon da i'w harddangos. Ond gydag anogaeth, a dyfal barhad, bodlonodd 16 a arddwyr agor eu gerddi i'r cyhoedd, a chafwyd Arddangosfa Celf a Chrefft hefyd ar brynhawn braf. Gwerthwyd planhigion, trefnwyd lluniaeth yn Neuadd yr Hen Oed, ac er syndod i bawb, codwyd dros £2,200.
Erbyn 2005 agorwyd mwy o erddi, tyfodd y gweithgareddau Crefft yn yr Eglwys, cafwyd 'caffi' ychwanegol yn festri Seion, gwerthwyd cannoedd o blanhigion a llwyni yn y Clwb Rygbi, a rhyfeddodd pawb o ddeall fod yr elw wedi codi i £4,677!!!
Agor y gerddi yn 2006
Ond eleni, aethpwyd i'r eithaf. Agorwyd clwydi 20 o erddi prydferth, lliwgar, defnyddiwyd yr Eglwys a'r Ysgol i arddangos Arlunia ffotograffiaeth, brodwaith, cwiltio, gwaith coed, caligraffi, a gwneud cardiau o ffelt. Roedd rhywbeth at ddant pawb yno, ar wahân i'r bwyd blasus yn festri Seion a Neuadd yr Hen Oed. Bu plant Ysgol Glais yn brysur yn gwneud 'gerddi twt' - gwerthwyd dros £800 o blanhigion, a daeth Val Lloyd, Edwina Hart a'r Prif Weinidog, Rhodri Morgan, o'r Senedd ym Mae Caerdydd i gefnogi a thynnu'r Raffl Fawr.
Y brif wobr oedd pot blodau 'Terra Cotta' rhodd gan Dywysog Cymru, ac a enillwyd gan wraig o Rhos. Yr elw terfynol oedd bron £8,000, ond roedd pentrefwyr Y Glais, ac ymwelwyr o bell ac agos wedi profi diwrnod arbennig, a chyfrannu'n haelionus tuag at achos mor deilwng.
Ond mae'r diolch pennaf i Canon Jenkyns ei hunan, am ei weledigaeth, am brocio ac ysbrydoli'r garddwyr, am roi'r Glais ar y map am ddiwrnod cyfan ac am fod y pentref wedi cyfrannu bron £15,000 tuag at 'Ymchwil Cancr' mewn tair blynedd. Mae ef a phreswylwyr Y Glais yn haeddu ein diolch a'n llongyfarchion didwyll.
Ennill gwobr arbennig
Tra ar ymweliad â "Glais yn ei Blodau", ddiwedd mis Mai, bu Sue Jenkins, Rhos, Cilybebyll, yn ffodus i ennill llestr pridd, rhodd gan y Tywysog Charles a Camilla.
Dywedodd Sue sydd yn gyn athrawes "Cefais sioc fy mywyd wedi i mi glywed fy mod wedi ennill y wobr gyntaf yn y raffl. Mae'n lestr hardd iawn, rhy werthfawr i'w gadw yn yr ardd. Caiff le parchus yn y tÅ·.
Mae Sue yn wreiddiol o Landudno, ac yn briod â Con, ŵyr y Parch David Jenkins, Ebeneser Rhos. Symudodd y ddau nol i Rhos yn 1997 wedi cyfnod o 30 mlynedd yn Bromley Swydd Caint, lle roedd Sue yn Bennaeth Adran.
Ìý
